Nghe chương trình tại đây:
Khi con cái không thể ở bên cha mẹ
Ở tuổi gần 90, bà Nguyễn Thu Cẩn ở phường Đống Đa, Hà Nội đã không thể đi lại nếu không có sự hỗ trợ của thiết bị. Sau trận đột quỵ cách đây chục năm khiến bà phải chập chững tập đi lần thứ hai trong đời. "Sáng tôi tập đi quanh nhà vài vòng thế là tốt lắm rồi", bà nói.
Chân đau nhưng trí nhớ bà vẫn còn minh mẫn. Chỉ có việc tắm rửa, ăn uống là bà phải hoàn toàn phụ thuộc vào người khác. Nhưng bà nhất quyết không rời căn nhà mình đã sống hơn 40 năm, nơi bà cảm thấy thuộc về.
"Con cái nó bảo sang nhà nó ở nhưng con gái thì còn con rể nữa. Tốt hơn hết là ở nhà mình, thích làm gì thì làm", bà thuê người giúp việc để tận hưởng sự tự do trong chính ngôi nhà.
Bà không đến viện dưỡng lão, không đến nhà con gái, phương án được cả gia đình thống nhất là thuê người giúp việc. Ban đầu là thuê theo giờ, sau đó là giúp việc toàn thời gian, buổi tối và ngày cuối tuần, con cháu trong nhà sẽ đến chơi với bà vài tiếng.
"Mình phải thông cảm cho con cái đi làm, chúng nó đã bỏ tiền ra hỗ trợ mình thuê người chăm sóc tại nhà rồi thì mình còn đòi hỏi gì nữa", bà Cẩn hài lòng với lựa chọn này.
Người giúp việc của bà được đào tạo cơ bản về chăm sóc người cao tuổi: theo dõi huyết áp, hỗ trợ ăn uống, trò chuyện và tạo nhịp sinh hoạt lành mạnh.
Theo các chuyên gia, nhu cầu thuê người chăm sóc tại nhà ngày càng tăng mạnh, nhất là ở đô thị. Chi phí 8–12 triệu/tháng không phải gia đình nào cũng dễ dàng đáp ứng, nhưng lại giúp duy trì sự bình yên tinh thần cho cha mẹ già, điều mà nhiều người con luôn day dứt khi bận rộn mưu sinh.
Lựa chọn ấy không chỉ giúp con cháu yên tâm khi bận rộn, mà quan trọng hơn là giúp người cao tuổi được sống một tuổi già có chất lượng, có không gian thân thuộc, có người trò chuyện.
Còn bà Lê Thị Duyên ngoài 70 tuổi ở Nam Từ Liêm, Hà Nội lại chọn trung tâm dưỡng lão ban ngày để chăm sóc bản thân. 4 người con của bà đều có sự nghiệp riêng, bận rộn với các dự án kinh tế…Ai cũng muốn chăm sóc mẹ nhưng thời gian trong ngày là hữu hạn.
Chị Nguyễn Lê Bình con gái bà Duyên đưa mẹ sang trung tâm dưỡng lão bán trú, chủ yếu để tinh thần của bà được thoải mái cùng những người bạn già. "Nói gì thì nói, tuổi các cụ với mình là 2 thế hệ. Nhiều khi cụ ở nhà, mình có nói chuyện cũng không phù hợp", mẹ đi bán trú về vui vẻ, chị Bình cũng mừng.
Mỗi ngày, 6h sáng bà lại đeo ba lô trong đó có sữa, thuốc huyết áp, thêm chiếc khăn ấm con gái dự trù, đứng chờ xe đưa đón của trung tâm. Những người bạn già được gặp gỡ, chào nhau như những người bạn cũ. Bởi nơi đây đã trở thành “ngôi nhà ban ngày” của họ.
"Ở nhà tôi, phòng rộng 50m, mỗi ngày có người đến dọn dẹp, tôi cứ xem vô tuyến chán lại ngủ. Đến đây rất hay, tập trung các bà cùng trò chuyện", bà Duyên chia sẻ trải nghiệm.
Trung tâm dưỡng lão ban ngày hoạt động gần giống trường bán trú nhưng dành cho người già: sáng đến, chiều về, có bữa trưa, giấc ngủ trưa, có nhân viên y tế túc trực, có hoạt động vận động, giao lưu, giải trí.
Nhu cầu chăm sóc ban ngày cho người già tăng mạnh trong 3 năm gần đây do các gia đình trẻ sống theo mô hình “2 vợ chồng – 1 con”, ít người ở nhà trông nom người già như trước. Chi phí một ngày đến các Trung tâm dưỡng lão ban ngày giao động khoảng 500-600 nghìn đồng, tương đương gần 20 triệu mỗi tháng nếu các cụ chọn đi đủ ngày trong tháng. Đây là con số không nhỏ và mang tính chọn lọc, những ai có đủ điều kiện kinh tế mới tham gia mô hình này.
Việt Nam đang bước nhanh vào giai đoạn già hóa. Điều này đòi hỏi hệ thống an sinh-chăm sóc-sinh hoạt cho người cao tuổi phải mở rộng, chuyên nghiệp và nhân văn hơn. Từ giúp việc tại nhà, mô hình bán trú ban ngày, tất cả đang hình thành một hệ sinh thái chăm sóc đa tầng, giúp người cao tuổi không bị bỏ lại phía sau trong nhịp sống bận rộn của con cháu.
Làm sao để không thành “vết thương cảm xúc”?
Chuyên gia tâm lý Lê Thị Tình Tuyết cho rằng để cha mẹ già chấp nhận những mô hình chăm sóc mới, điều quan trọng nhất là chuẩn bị tâm lý từ sớm và duy trì sự tôn trọng, kết nối cảm xúc trong gia đình.
Theo chị Tuyết, gốc rễ của sự khó chấp nhận đến từ văn hóa Á Đông đề cao tính riêng tư và sự quây quần trong gia đình.
"Người già sẽ cảm thấy bị xâm phạm quyền riêng tư khi có người ngoài bước vào chăm sóc hằng ngày. Họ cũng chưa quen với tư duy dịch vụ, vốn là điều mới mẻ, đặc biệt với những người cao tuổi từng sống ở vùng quê, nơi mọi thứ gắn với sự hỗ trợ tự nhiên chứ không phải mua bán dịch vụ”.
Không chỉ vậy, quan niệm “nuôi con để nhờ cậy” khiến nhiều cụ mong muốn được chính con cái chăm sóc. Họ sợ trở thành gánh nặng tài chính nếu gia đình phải thuê người hỗ trợ.
Chuyên gia tâm lý nhấn mạnh rằng điều quan trọng nhất là không để cha mẹ tiếp nhận thông tin một cách đột ngột.
"Việc đầu tiên cần làm là trao đổi với bố mẹ càng sớm càng tốt. Khi được chuẩn bị tinh thần từ trước, họ sẽ tiếp nhận dễ dàng hơn, vì họ biết đến một thời điểm nào đó thì việc này sẽ diễn ra", chị Tuyết nói.
Song song với đó, con cái cần phân tích rõ lợi ích của các mô hình chăm sóc chuyên nghiệp. Nhiều gia đình trẻ vừa thiếu thời gian, vừa không đủ kỹ năng để theo dõi sức khỏe người già, đặc biệt với các bệnh lý cần chăm sóc chuyên sâu.
"Khi con cái phân tích được rằng họ cần thời gian để làm việc và nếu không có kỹ năng chăm sóc thì có thể gây nguy hiểm cho bố mẹ, thì người già sẽ hiểu rằng lựa chọn trung tâm dưỡng lão hay người chăm sóc chuyên nghiệp là tốt cho cả hai bên”.
Tuy nhiên, người già họ cần tình cảm và sự quan tâm. Vì vậy, dù có thuê người chăm sóc hay gửi đến trung tâm, con cháu vẫn phải dành thời gian trò chuyện, lắng nghe và kết nối thường xuyên.
Nỗi sợ "phiền đến con cháu" rất phổ biến ở người lớn tuổi. Để hóa giải điều này, chuyên gia Tuyết cho rằng điều mấu chốt là giúp họ cảm thấy mình vẫn có vị trí quan trọng trong gia đình.
"Người già là một kho tàng kinh nghiệm. Nếu gia đình có cách ứng xử tinh tế, dành thời gian trò chuyện, hỏi kinh nghiệm của họ… thì các ông bà sẽ cảm thấy vui vì được chia sẻ và được tôn trọng”.
Bà cũng lưu ý, người trẻ thường vô tình làm người già tổn thương khi thiếu kiên nhẫn hoặc bỏ qua câu chuyện của cha mẹ. “Nếu như ta không đủ kiên nhẫn, người già sẽ có cảm giác không được lắng nghe và rất dễ chạnh lòng", chuyên gia tâm lý cho biết.
Giao tiếp, lắng nghe và trân trọng kinh nghiệm của cha mẹ chính là nền tảng giúp họ cảm thấy an yên trong hành trình tuổi già, kể cả khi phải có sự hỗ trợ từ dịch vụ chăm sóc bên ngoài./.
