Theo quy định của Bộ Luật Lao động: Hợp đồng lao động là sự thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về việc làm có trả lương, điều kiện làm việc, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động;

Căn cứ quy định tại điểm b Khoản 1 Điều 2 Luật BHXH: Nếu thời gian làm việc dưới một tháng sẽ không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Nếu thời gian làm việc từ đủ một tháng trở lên sẽ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Thế nhưng, với những công nhân làm việc tại các cơ sở thu mua phế liệu tại các làng nghề, cơ sở tư nhân lại không có thẻ bảo hiểm y tế hay được hỗ trợ các chính sách khác. Điều đang nói công việc của họ luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ như cháy nổ, bệnh nghề nghiệp…

"Chúng tôi biết là độc hại, nhưng vẫn phải làm. Có một công việc ra tiền là tốt lắm rồi" - Bà Lê Thị Hà ở Phú Thọ xuống Hà Nội làm trong một cơ sở thu mua phế liệu làng Triều Khúc, huyện Thanh Trì cho biết.

Biết độc hại, biết là không có bảo hiểm xã hội nhưng người lao động vẫn chấp nhận đó là thực tế ở hàng làng Triều Khúc - nơi nổi danh có nghề thu mua, tái chế phế liệu ở Hà Nội. Mỗi cơ sở phải thuê hàng chục công nhân từ các tỉnh/thành khác để phân loại phế liệu như nhựa, sắt, lông gà, lông vịt…. Sau đó đóng từng loại vào bao tải, xếp thành đống to để chờ xe tải của lái buôn đến khuân đi.

"Nhà tôi cũng không mua bảo hiểm. Có chồng thì thỉnh thoảng đi khám bệnh, tôi thì không" - chị N.T.H chủ một cơ sở thu mua phế liệu phân trần. "Ở đây cũng không ai đòi hỏi, hợp đồng lao động chỉ trên miệng".

Mong muốn của họ là có sức khỏe, có công việc, có đồng lương đều đặn mỗi tháng để trang trải cuộc sống. Vậy nên chẳng mấy ai để ý đến chế độ bảo hiểm.

"Làm tự do mà, chả có giấy tờ gì" - Đó là chia sẻ của ông Hoàng Văn Tân, quê ở Lào Cai xuống Hà Nội làm lao động tự do hơn 2 năm. Khi ốm đau ông không dám đi viện, chỉ đi ra hiệu thuốc mua vài loại, thế là xong. Chung quy cũng chỉ vì sợ vào viện thì không đủ tiền.

Bộ y tế đã ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ mọi đối tượng tham gia bảo hiểm y tế như giảm phí mua thẻ theo hộ gia đình. Nhưng tấm thẻ bảo hiểm đối với người làm việc phân loại phế liệu và thu gom rác vẫn còn rất xa vời.