Thu phí xe vào nội đô, có đạt được mục tiêu như kỳ vọng?

Sở Giao thông vận tải Hà Nội cùng đơn vị tư vấn vừa xây dựng phương án lập 87 trạm thu phí phương tiện vào nội đô. Đây là nội dung quan trọng để triển khai lộ trình quản lý phương tiện cá nhân, nhằm giảm ùn tắc và ô nhiễm môi trường TP. Hà Nội giai đoạn 2017-2020 tầm nhìn 2030 được HĐND thành phố thông qua tháng 7/2017. Thông tin này ngay lập tức nhận được sự quan tâm đặc biệt của các chuyên gia và dư luận xã hội với những bày tỏ băn khoăn đối với đề xuất chưa có tiền lệ này.

Theo chuyên gia giao thông, TS Phan Lê Bình, trước một vấn đề mới lại tác động trực tiếp đến quyền lợi kinh tế của người dân thì việc có các ý kiến khác nhau cũng là điều dễ hiểu. Ông Bình dẫn chứng, trước đây khi chính quyền các địa phương yêu cầu người dân khi tham gia giao thông phải đội mũ bảo hiểm, mặc dù việc đó chưa ảnh hưởng nhiều đến túi tiền của người dân thậm chí còn mang ý nghĩa bảo vệ tính mạng cho người tham gia giao thông nhưng cũng ngay lập tức đã vấp phải các ý kiến phản đối khá dữ dội của cộng đồng xã hội. Bởi vậy lần này khi đề xuất một phương án có ảnh hưởng trực tiếp đến túi tiền của nhiều người, đặc biệt là những ai có nhu cầu đi lại thường xuyên qua vành đai 3 của thành phố, thì đương nhiên không thể tránh khỏi việc vấp phải những ý kiến trái chiều.

Tuy nhiên, TS Bình cho rằng, trên thực tế, đã có một số quốc gia áp dụng phương thức này từ khá sớm như Singapore, thành phố London và một số thành phố Châu Âu khác. Và qua các nghiên cứu khảo sát cho thấy, hiệu quả đem lại có thể khác nhau giữa các quốc gia nhưng chưa thấy ở đâu thất bại, ít nhiều đã làm thay đổi thói quen sử dụng phương tiện đi lại của người dân và thúc đẩy phát triển các phương tiện giao thông công cộng.

Ở nước ta đây lại là vấn đề rất mới nên còn có những băn khoăn. Thế nhưng theo PGS.TS. Nguyễn Hồng Thái, Phó trưởng Khoa Vận tải - Kinh tế, Trường Đại học GTVT, cần nhìn trong bối cảnh, các phương tiện giao thông cá nhân tại Hà Nội đang có tốc độ tăng trưởng nhanh vượt quá khả năng cho phép của cơ sở hạ tầng, thì sẽ thấy việc áp dụng phương thức thu phí xe ô tô vào nội đô là cần thiết. Tuy nhiên, khi đặt ra việc thu phí xe vào nội đô cần phải hướng tới được 2 mục tiêu đó là hạn chế các phương tiện cá nhân và thúc đẩy được sự phát triển của hệ thống giao thông công cộng.

Ông Thái cho rằng, ở thời điểm này có lẽ không nên bàn cãi nhiều việc cần hay không cần mà phải làm rõ cách thu, mức thu, thời điểm thu,… đặc biệt là phải xác định đối tượng cần quản lý như thế nào để đạt được các mục tiêu và không làm ảnh hưởng đến đời sống chung của dân cư đô thị.

“Nếu chúng ta cứ tìm lý do để chần chừ không có giải pháp cụ thể thì đến một lúc nào đó toàn bộ hệ thống sẽ bị nghẽn. Và khi đó không còn là câu chuyện có thu phí hay không nữa mà sẽ còn phải đối mặt với nhiều hệ lụy phức tạp khác", PGS.TS. Nguyễn Hồng Thái cảnh báo.

Cùng quan điểm này, TS Phan Lê Bình cho rằng, không nên quá tách biệt giữa việc hạn chế phương tiện cá nhân và phát triển các phương tiện giao thông công cộng mà đây là 2 giải pháp phải thực hiện song hành để hướng tới mục tiêu giảm ùn tắc giao thông.

Đánh giá về hệ thống giao thông công cộng ở nước ta hiện nay, TS Bình cho rằng, nếu xét một cách khách quan thì hiện nay thành phố Hà Nội có mạng lưới xe buýt với chất lượng dịch vụ khá tốt, thậm chí có những đồng nghiệp của ông ở Nhật sang cũng đánh giá hệ thống xe buýt của Hà Nội chất lượng rất tốt.

“Nếu chúng ta đặt mục tiêu áp dụng việc thu phí vào nội đô vào năm 2025 thì chắc chắn ở thời điểm đó, hệ thống giao thông công cộng của nước ta còn tốt và đầy đủ hơn rất nhiều”, TS Bình khẳng định.

Với sự sự phát triển khá mạnh mẽ của giao thông công cộng trong những năm tới, đặc biệt là các tuyến đường sắt đô thị như Cát Linh – Hà Đông – Nhổn, chúng ta có quyền kỳ vọng hệ thống giao thông công cộng của thành phố Hà Nội sẽ phát triển rất mạnh trong 3 năm tới. Bởi vậy, theo TS Bình, việc đặt ra bài toán tìm cách kéo giảm mức độ sử dụng phương tiện giao thông cá nhân tại thời điểm này là phù hợp.

Cũng nêu quan điểm về vấn đề này, ông Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội khóa XV chia sẻ: Nếu hạ tầng các đô thị lớn quá tải thì việc thu phí xe vào nội đô là hợp lý, tránh mất cân đối giữa những người có phương tiện cá nhân với người không có. Tuy nhiên, việc thu chỉ thực hiện khi phát triển thêm hệ thống giao thông công cộng để người dân có lựa chọn tốt hơn. Đặc biệt tốc độ di chuyển của phương tiện công cộng này cũng phải được xác định một cách chủ động, tránh tình trạng vì tắc đường mà làm muộn việc xử lý công việc của mỗi người.

Ngoài việc quan tâm đầu tư phát triển mạnh mẽ và nâng cao hơn nữa chất lượng hệ thống giao thông công cộng trong những năm tới, TS Phan Lê Bình cũng lưu ý nếu Hà Nội áp dụng việc thu phí vào nội đo cần được thực hiện một cách khoa học, tránh tình trạng ùn tắc tại trạm dẫn đến mục tiêu ban đầu chưa giải quyết được lại tạo ra bất cập mới. Đồng thời, khi triển khai thu phí cần tránh chồng chéo giữa các loại phương tiện bị áp phí, loại phương tiện được miễn, giảm.

Đặc biệt, ông Bình cho rằng, Hà Nội cần có thông tin một cách minh bạch về việc sử dụng nguồn phí thu được. Các khoản phí thu được sẽ bổ sung vào ngân sách xây dựng hạ tầng như thế nào? Điều này Hà Nội phải làm rõ để đáp ứng với lòng tin của người dân.