Chăm sóc sức khỏe tâm thần trẻ em: Tiếc tiền cũng cần chuyên trách

Học sinh xung đột trực tiếp với giáo viên, ai giải quyết?

Tại tọa đàm về giải pháp đối với vấn đề sức khỏe tâm thần cho học sinh do Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội tổ chức chiều 8/4, các chuyên gia cho rằng chăm lo sức khỏe tâm thần cho học sinh đã có giải pháp về mặt chính sách nhưng khi triển khai trên thực tế vẫn còn nhiều điểm vướng.

Theo GS. Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục - ĐHQG Hà Nội, nhìn từ góc độ nhân lực, cần có cán bộ chuyên trách nhưng các trường công lập lại đang vướng vị trí việc làm.

“Bộ GD&ĐT đặt ra vị trí như vậy nhưng Bộ Nội vụ lại bảo không có ngân sách, không thể bố trí được nên kiêm nhiệm giáo viên”. Tuy nhiên theo GS. Nguyễn Quý Thanh, có những vấn đề tâm lý liên quan xung đột trực tiếp với giáo viên thì sẽ khó lòng giải quyết được.

Đơn cử như vụ việc xảy ra tại Trường THPT Phổ thông Năng khiếu TPHCM cách đây nhiều năm, sau khi có ý kiến nam sinh quấy rối tình dục, các giáo viên đã động viên người tố cáo “thôi đi”. Vì các em nể giáo viên nên giữ im lặng dẫn đến những ức chế, bùng nổ.

Từ ví dụ đó, ông Thanh nhìn nhận, giáo viên nhiều lúc vẫn dùng quyền lực chuyên môn để tư vấn, có thể áp đặt ý kiến. Do đó, nhân lực chăm sóc sức khỏe tâm thần học đường phải tách ra, “tiếc tiền đến mấy cũng có những vị trí chuyên trách chứ không phải như bây giờ, hầu hết ai cũng tham gia để tư vấn”.

Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục nhìn nhận, nếu không được đào tạo bài bản sâu tâm lý học, giáo dục học mà tư vấn thì không khéo còn nguy hiểm hơn.

Thừa nhận khó khăn lớn trong công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần cho học sinh là vấn đề nhân sự, đại diện Vụ công tác học sinh sinh viên, Bộ GD&ĐT cho biết Thông tư 31 quy định thành lập tổ tư vấn tâm lý và có giáo viên kiêm nhiệm tâm lý trong trường học. Tuy nhiên, tại một số trường hiện nay xảy ra tình huống “năm nay giáo viên rảnh hoặc thiếu giờ dạy nên được bố trí tham gia công tác tâm lý học đường, được tập huấn, cấp chứng chỉ nhưng năm sau lại đổi giáo viên khác với kinh nghiệm về tư vấn tâm lý là “tờ giấy trắng”.

Đại diện vụ công tác học sinh sinh viên khẳng định, việc quy định một nhân sự phụ trách tư vấn tâm lý cho trường là không thể vì liên quan nguồn lực đất nước.

Sắp tới, Bộ GD&ĐT sẽ chỉ đạo các sở GD&ĐT cùng các cơ sở giáo dục tận dụng tối đa nguồn nhân lực có sẵn trong cơ sở giáo dục. “Theo góc nhìn của chúng tôi, nhiệm vụ hỗ trợ tư vấn tâm lý cho HS không chỉ vai trò của giáo viên kiêm nhiệm mà còn là trách nhiệm của cả gia đình, nhà trường, xã hội.

Về vấn đề nhân sự, thầy Nguyễn Tùng Lâm, hiệu trưởng Trường THPT Đinh Tiên Hoàng kiến nghị Quốc hội “làm trọng tài” giữa các bên để giải quyết dứt điểm. “Thiếu ở đâu, Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ, Giáo dục phải ngồi lại giải quyết “chứ không phải anh này đổ cho anh kia, giải quyết cho xong vấn đề lương, phụ cấp, thâm niên cho giáo viên mới có giáo dục tiên tiến”.

Phải có chương trình huấn luyện cha mẹ học sinh theo từng lứa tuổi

Xã hội càng phát triển càng tạo ra nhiều mâu thuẫn xung đột, vấn đề là từ bé cần phải tạo ra kháng thể, phải phát huy được năng lực tiềm ẩn trong mỗi con người mới giúp học sinh thích ứng vượt qua. Thầy Tùng Lâm cho rằng, giáo dục chúng ta chạy theo điểm số, thi cử, bằng cấp, chứ không phải để làm phát triển con người.

Theo Hiệu trưởng Trường THPT Đinh Tiên Hoàng, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thay đổi khá nhiều, phát triển phẩm chất năng lực, giảm đi lý thuyết hàn lâm và đưa thực hành vào cuộc sống. Nhưng liệu đã tôn trọng phát triển trẻ em từng lứa tuổi? Nhiều giai đoạn, chúng ta tập trung cho THPT, ĐH. Đây là điều cần thiết cho phát triển nguồn nhân lực nhưng những lứa tuổi dưới là nền tảng cũng cần phải làm thật tốt, thật vững chắc.

Theo thầy Tùng Lâm, hiện nay nhắc đến giáo dục, chúng ta thường nghĩ tới giáo dục nhà trường mà chưa chú ý tới giáo dục gia đình. Đây là vấn đề cần tập trung, coi đó là thước đo phát triển xã hội mới giải quyết được nạn bạo lực trong gia đình, hiểu sai vấn đề giáo dục.

Ông đề nghị Bộ GD&ĐT cùng các ban ngành phải có chương trình cho việc huấn luyện cha mẹ học sinh theo từng lứa tuổi, chứ không phải họp phụ huynh là phổ biến với nộp tiền.

Cô Nguyễn Thu Anh, hiệu trưởng Trường THCS&THPT Nguyễn Tất Thành cho rằng, việc tuyên truyền để thầy cô giáo, cha mẹ HS hiểu về sức khỏe tinh thần cần được đề cao.

Bởi, trên thực tế, càng ngày người Việt Nam càng quan tâm sức khỏe thể chất nhưng hiểu biết và quan tâm về sức khỏe tinh thần còn hạn chế. Cô Thu Anh lấy một ví dụ xảy ra tại chính trường học của mình. “Khi tôi làm việc với một phụ huynh ở trường, con bị trầm cảm, bác sĩ đề nghị nhập viện và nghỉ học 10 ngày thì bố nói “nó giả vờ đấy, nó vẫn ăn 2 bát cơm, xem phim cả ngày nhưng cứ đến lúc học là mệt”.

Ngay khi học sinh trở lại trường sau dịch COVID-19, trường THCS&THPT Nguyễn Tất Thành đã tổ chức kiểm tra học kỳ 2. Kết quả gây “choáng”, “sốc” với các giáo viên vì kết quả học sinh giảm sút nhiều so với cách đây 2 năm dù đề kiểm tra, ôn tập đã giảm tải.

Nhà trường nhanh chóng nhóm họp đề xuất các giải pháp hỗ trợ học sinh khi đi học trực tiếp. Trong đó, đáng chú ý có giải pháp “yêu cầu HS viết bản kiểm điểm, cam kiết giai đoạn tới cố gắng hơn”.

Tuy vậy, cô Thu Anh cho biết, cuối cùng nhà trường thống nhất “kết quả học của học trò là kết quả dạy của giáo viên và kết quả học của học sinh. Nếu học trò học kém thì người phải viết bản kiểm điểm đầu tiên là giáo viên. Kết quả học của con cũng là kết quả của sự đồng hành, quan tâm của bố mẹ. Nếu con có kết quả kém thì người thứ 2 viết bản kiểm điểm là bố mẹ. Nếu 2 người đó chưa viết kiểm điểm thì con chưa phải viết bản kiểm điểm”.

Phòng ngừa, phát hiện sớm, can thiệp sớm

Bà Nguyễn Thị Thanh An Chuyên gia về Các chính sách xã hội và quản trị của Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) khẳng định đã có nhiều nghiên cứu về sức khỏe tâm thần trẻ em nhưng liệu đã có cơ sở dữ liệu về sự sẵn có và chất lượng của dịch vụ liên quan đến hỗ trợ tâm lý và sức khỏe tâm thần trẻ em, cơ sở dữ liệu nói lên mức độ trầm trọng sức khỏe tâm thần, các hệ thống cơ sở dữ liệu theo dõi tình trạng các em cần trợ giúp, kết nối chuyển tuyến ngành Giáo dục, Y tế, Lao động -Thương binh và Xã hội.

Đại diện UNCEF cũng đặt câu hỏi, chúng ta nói nhiều đến kỹ năng làm cha mẹ nhưng ai sẽ cung cấp kỹ năng này, ai điều phối trong cộng đồng, việc kết nối giữa các lĩnh vực như thế nào? Mỗi ngành nghề đều có chính sách liên quan sức khỏe tâm thần nhưng điều phối liên ngành ra sao, ai là đơn vị, Bộ chủ quan thực hiện điều phối?

Ông Nguyễn Trọng Khoa - Phó cục trưởng Cục Khám chữa bệnh, Bộ Y tế cho rằng, Sức khỏe tâm thần trẻ em giải quyết phải tiếp cận theo 3 hướng. Trong đó, phòng ngừa là ưu tiên số 1. Tiếp theo là phát hiện rồi mới đến là can thiệp sớm. Những người phát hiện sớm, can thiệp sớm nhất không ai khác chính là giáo viên và cha mẹ.

Ông Khoa đề xuất cần có kế hoạch tổng thể, phân công nhiệm vụ đơn vị quản lý nhà nước, phối hợp tham gia của nhiều cơ quan khác nhau, với sự hỗ trợ tổ chức quốc tế, phi chính phủ vì mỗi can thiệp đi từ phòng ngừa, phát hiện sớm, can thiệp sớm mới mang lại hiệu quả cao và mang tính bền vững.

Bà Nguyễn Thị Mai Hoa - Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội cho biết "ngay sau tọa đàm, chúng tôi sẽ phân tích các ý kiến, cái gì mang tính cấp bách cần có tác động ngay sẽ chuyển đề nghị đến các cơ quan chức năng. Những vấn đề cần nghiên cứu sẽ tiếp tục được đặt ra ở những diễn đàn tham vấn ý kiến chuyên gia trong thời gian tới”.