Phần lớn các đại biểu tán thành việc đề xuất miễn giấy phép xây dựng đối với một số loại công trình, hướng đến cắt giảm thủ tục, giảm thời gian và chi phí cho người dân, doanh nghiệp và cho rằng việc chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” là bước đi phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính.
Tuy vậy, thực tiễn quản lý nhiều năm qua cho thấy tình trạng xây dựng không phép, sai phép, lấn chiếm vỉa hè, đất công, xây vượt tầng, tự ý thay đổi công năng… vẫn diễn ra phức tạp ở nhiều địa phương. Không ít công trình chỉ bị phát hiện khi đã hoàn thiện, gây khó khăn trong xử lý và phát sinh tranh chấp kéo dài.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn ĐBQH Hải Phòng) nhận định lực lượng cán bộ xây dựng ở cấp xã hiện còn rất mỏng, phần lớn kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu để thực hiện việc kiểm tra, giám sát thường xuyên. Điều này dẫn đến nhiều vi phạm không được phát hiện kịp thời. Theo bà, cùng với việc cắt giảm “tiền kiểm”, cần có cơ chế tăng cường “hậu kiểm”, quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã và chế tài xử lý người đứng đầu nếu để xảy ra sai phạm.
"Song song với việc cắt giảm khâu “tiền kiểm”, miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình xây dựng, tôi đề nghị cần bổ sung các cơ chế tăng cường “hậu kiểm”, phát hiện và xử lý các sai phạm về xây dựng kịp thời; quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã, phường trong việc kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm các quy định xây dựng ngay từ giai đoạn đầu; bổ sung chế tài xử lý trách nhiệm người đứng đầu nếu không phát hiện hoặc không xử lý kịp thời các sai phạm về công trình xây dựng; nghiên cứu bố trí lực lượng hỗ trợ quản lý xây dựng ở cấp cơ sở… để khâu “hậu kiểm” thực sự kịp thời và đạt hiệu quả. Tránh tình trạng mở cơ chế “hậu kiểm” nhưng không có đủ nguồn nhân lực, con người để thực hiện “hậu kiểm”." - Bà Nga nhấn mạnh.
Đề cập về tăng cường năng lực cho địa phương trong thẩm định, cấp phép và quản lý trật tự xây dựng, đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long) cho rằng, cần có cơ sở dữ liệu số liên thông về cấp phép xây dựng để địa phương quản lý chặt chẽ những công trình, dự án được Bộ Xây dựng cấp phép trên địa bàn mình, đồng thời tăng cường năng lực về thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi của cơ quan chuyên môn về xây dựng, nhất là đối với nội dung về đánh giá giải pháp thiết kế về phòng cháy và chữa cháy quy định tại điểm c khoản 3 Điều 27 dự thảo Luật vì đây là lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi chuyên môn sâu, rủi ro pháp lý cao cho cán bộ thẩm định.
Đại biểu Nguyễn Phi Thường (Đoàn ĐBQH Hà Nội) cũng cho rằng dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) cần làm rõ nội dung liên quan đến vấn đề kiểm tra phòng cháy chữa cháy. Bởi theo Luật Phòng cháy chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ 2024 và Nghị định 105/2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ thì cơ quan chuyên môn về xây dựng được phân công thực hiện kiểm tra về PCCC đối với cơ sở thuộc phụ lục 2, Nghị định 105. Tuy nhiên Nghị định 150 ngày 12/06/2025 của Chính phủ cũng như Thông tư số 10 của Bộ Xây dựng lại chưa quy định chức năng nhiệm vụ cơ quan quản lý nhà nước của cơ quan chuyên môn về xây dựng liên quan đến PCCC, cứu nạn, cứu hộ dẫn đến việc cơ quan chuyên môn về xây dựng thiếu tổ chức biên chế và cơ quan có tính độc lập để thực hiện các nhiệm vụ kiểm tra, xử lý PCCC.
Đại biểu Nguyễn Phi Thường đề xuất dự thảo Luật xem xét bổ sung quy định: "Chủ tịch UBND cấp tỉnh xem xét, quyết định việc thành lập đơn vị, cơ quan chuyên môn về xây dựng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra chuyên ngành PCCC, xử lý vi phạm hành chính theo quy định phù hợp với thực tiễn, cũng như công tác quản lý nhà nước tại địa phương hoặc là giao cho chính phủ quy định chi tiết nội dung này."
Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Phi Thường cũng mong dự thảo Luật quan tâm hơn đến việc cải tạo chung cư cũ trên địa bàn các thành phố lớn hiện nay. Theo đại biểu, tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh hiện có khoảng 2600 chung cư cũ và mỗi ngày qua đi, các chung cư này sẽ ngày càng xuống cấp, thậm chí là không an toàn.
"Đề nghị cho phép Chủ tịch UBND thành phố quyết định việc tăng chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc về tầng cao, về dân số, quy hoạch cấp tỉnh và được cập nhật vào kỳ quy hoạch điều chỉnh gần nhất; quyết định về cơ chế chính sách giải phóng mặt bằng theo hướng nhà nước thu hồi đất thay vì để nhà đầu tư tự thỏa thuận với người dân như hiện nay." - Đại biểu đề xuất./.
