Sửa Luật Bảo hiểm tiền gửi để đảm bảo quyền lợi cho người gửi tiền

Mời các bạn nghe phóng viên VOV2 trao đổi với luật sư Đặng Văn Cường tại đây:

Địa vị pháp lý và cơ chế hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

Theo Luật Bảo hiểm tiền gửi năm 2012, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) thực hiện các hoạt động nghiệp vụ gồm: cấp và thu hồi Chứng nhận tham gia BHTG; tính và thu phí BHTG đối với tổ chức tham gia BHTG; quản lý, sử dụng và bảo toàn nguồn vốn BHTG; theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG; tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia BHTG; tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt (KSĐB) đối với tổ chức tham gia BHTG; chi trả tiền bảo hiểm cho người được BHTG; tham gia quản lý, thanh lý tài sản của tổ chức tham gia BHTG; và tổ chức tuyên truyền chính sách, pháp luật về BHTG.

Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2024 đã bổ sung thêm cho BHTGVN một số nhiệm vụ mới, như: cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), tổ chức tài chính vi mô theo quy định của pháp luật về BHTG; mua trái phiếu dài hạn của TCTD nhận chuyển giao bắt buộc; tham gia đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi, phương án sáp nhập, hợp nhất, chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của QTDND và tham gia xây dựng phương án phá sản TCTD được KSĐB.

Bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, góp phần đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng

Một trong những điểm đáng chú ý của dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) là việc làm rõ tính pháp lý của tổ chức BHTG. Theo quy định mới, BHTGVN là tổ chức tài chính nhà nước hoạt động theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn Điều lệ, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, tự chủ tài chính và tự bù đắp chi phí. Cơ cấu quản lý của tổ chức này gồm: Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Tổng giám đốc, đồng thời có thể có chi nhánh, văn phòng đại diện hoặc các đơn vị trực thuộc khác. Chính phủ sẽ quy định cụ thể về cơ chế hoạt động, chế độ tiền lương, thù lao, tiền thưởng, đảm bảo phù hợp với bản chất đặc thù của BHTG.

Việc duy trì mô hình hoạt động này giúp BHTGVN tập trung vào mục tiêu cốt lõi là bảo vệ người gửi tiền và góp phần bảo đảm an toàn hệ thống ngân hàng, thay vì hướng tới lợi nhuận. Luật sư Đặng Văn Cường nhận định: Điều này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế, nơi các tổ chức bảo hiểm tiền gửi thường hoạt động dưới sự giám sát của Nhà nước, độc lập về tài chính và không vì mục tiêu thương mại. "Việc quy định khung về cơ chế tự chủ tài chính, tự bù đắp chi phí, cơ cấu tổ chức quản lý của BHTGVN phù hợp với nguyên tắc xây dựng luật, theo đó những vấn đề cụ thể hơn về tổ chức, hoạt động, chế độ tiền lương, thù lao, tiền thưởng sẽ được Chính phủ quy định" - Luật sư Cường nói.

Mở rộng vai trò kiểm tra và giám sát

Hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia BHTG đóng vai trò then chốt, giúp phát hiện sớm và cảnh báo kịp thời các rủi ro tiềm ẩn, góp phần bảo vệ tiền gửi của người dân và duy trì sự an toàn, lành mạnh của hệ thống các TCTD. Luật hiện hành cho phép BHTGVN kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bảo hiểm tiền gửi, bao gồm việc cấp và niêm yết chứng nhận tham gia, tính và nộp phí, nhận tiền gửi được bảo hiểm và cung cấp thông tin theo yêu cầu. Tuy nhiên, phạm vi này chưa đủ để phát hiện sớm rủi ro, đặc biệt tại Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) – nơi tiềm ẩn nhiều vấn đề về quản trị và thanh khoản.

Trong giai đoạn 2019–2025, Ngân hàng Nhà nước đã thí điểm giao cho BHTGVN kiểm tra việc chấp hành các quy định về an toàn trong hoạt động ngân hàng đối với 354 QTDND. Kết quả cho thấy nhiều tồn tại và sai phạm được phát hiện, giúp cơ quan quản lý nhà nước có biện pháp xử lý kịp thời. Tuy nhiên, do chưa có cơ sở pháp lý đầy đủ, việc triển khai còn gặp khó khăn và vướng mắc.

Dự thảo Luật lần này đã bổ sung quy định BHTGVN được thực hiện kiểm tra theo kế hoạch và nội dung do Ngân hàng Nhà nước giao, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để tổ chức này thực hiện hiệu quả nhiệm vụ giám sát, cảnh báo rủi ro và bảo vệ tiền gửi của người dân. Việc mở rộng quyền hạn kiểm tra và giám sát không chỉ giúp BHTGVN phát hiện sớm các rủi ro tiềm ẩn, mà còn hỗ trợ tái cơ cấu các TCTD yếu kém, góp phần ổn định hệ thống tài chính nói chung.

Tăng cường năng lực tài chính và dự phòng rủi ro

Bên cạnh việc mở rộng quyền hạn kiểm tra, dự thảo Luật cũng hướng tới tăng cường năng lực tài chính của BHTGVN. Trong trường hợp TCTD gặp khó khăn hoặc mất khả năng chi trả, BHTGVN sẽ là lớp đệm bảo vệ đầu tiên, giảm thiểu thiệt hại cho người gửi tiền và ngăn ngừa nguy cơ lan truyền mất niềm tin trên toàn hệ thống. Đây là cơ chế quan trọng để duy trì ổn định, an toàn và lành mạnh của thị trường ngân hàng, đồng thời tăng cường tính chủ động trong phòng ngừa rủi ro.

Dự thảo Luật cũng tạo điều kiện để BHTGVN triển khai các biện pháp hỗ trợ hệ thống, như phối hợp với Ngân hàng Nhà nước trong giám sát, đánh giá và xử lý rủi ro tại các tổ chức tham gia bảo hiểm. Việc này giúp hệ thống bảo hiểm tiền gửi trở nên linh hoạt, chủ động và hiệu quả hơn trong bối cảnh kinh tế có nhiều biến động.

Khi được thông qua, Luật BHTG (sửa đổi) sẽ hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường quyền hạn, năng lực giám sát và minh bạch hóa hoạt động của BHTGVN. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả bảo vệ người gửi tiền, mà còn củng cố niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững và an toàn của hệ thống tổ chức tín dụng.