Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm tại Việt Nam có trên 100.000 ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá và hút thuốc thụ động. Không chỉ người hút thuốc chịu ảnh hưởng, mà hàng triệu người khác, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em cũng trở thành nạn nhân thụ động khi phải hít khói thuốc trong gia đình, nơi làm việc và các không gian công cộng. Các nghiên cứu cho thấy người không hút thuốc nhưng thường xuyên tiếp xúc khói thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn 20 - 30%, đồng thời tăng 25 - 30% nguy cơ mắc bệnh và tử vong do bệnh mạch vành.
Nghiên cứu của Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá cũng cho thấy, tỉ lệ hút thuốc lá thụ động tại các khu vực khách sạn, nhà hàng ở nước ta đã giảm, từ 63% cách đây 5 năm xuống còn hơn 48% vào năm ngoái, tuy nhiên con số này vẫn là không đáng kể.
Theo chuyên gia du lịch Vũ Văn Tuyên, môi trường có khói thuốc không chỉ gây hại cho sức khỏe cộng đồng mà còn ảnh hưởng đến hình ảnh, sức cạnh tranh của du lịch Việt Nam. Chiến dịch khách sạn, nhà hàng không khói thuốc đang được triển khai tại một số địa phương trọng điểm du lịch của Việt Nam như: Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Khánh Hòa, thành phố Hồ Chí Minh được kỳ vọng sẽ góp phần tạo môi trường trong lành, xây dựng điểm đến du lịch văn minh, thân thiện.
Ông Tuyên cũng cho rằng, việc tạo ra một bảng xếp hạng khách sạn, nhà hàng không khói thuốc lá mang ý nghĩa thiết thực cả về sức khỏe cộng đồng, hình ảnh du lịch quốc gia lẫn trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Bảng xếp hạng sẽ giúp nâng cao nhận thức và cam kết của các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch trong việc bảo vệ sức khỏe cho nhân viên và khách hàng, đồng thời tạo ra không gian trong lành, an toàn và văn minh.
"Việc xây dựng bảng xếp hạng cần phải được triển khai từ ngắn hạn đến trung hạn. Giai đoạn đầu là giai đoạn “thí điểm - tạo nền tảng”. Đây là bước khởi đầu để thử nghiệm mô hình, hoàn thiện quy trình đánh giá, bộ tiêu chí, cách thức giám sát và truyền thông, từ đó có những điều chỉnh để nhân rộng ra toàn quốc. Nếu ngay từ đầu mở rộng ra hàng chục nghìn cơ sở sẽ rất khó kiểm soát chất lượng, khó đảm bảo sự đồng bộ và tính minh bạch".
Cũng theo ông Tuyên, khoảng 100 cơ sở ban đầu được chọn sẽ đóng vai trò “hình mẫu tiên phong”, làm gương và tạo hiệu ứng lan tỏa trong ngành. Khi chương trình chứng minh được hiệu quả, nguồn lực xã hội hóa và sự hưởng ứng của doanh nghiệp sẽ theo đó mà tăng lên, tạo điều kiện mở rộng quy mô. "Mục tiêu không phải là có nhiều đơn vị được công nhận ngay, mà là có những đơn vị tiêu biểu, làm đúng, làm tốt để xã hội nhìn thấy giá trị của chương trình".
Việc lồng ghép các quy định về môi trường không khói thuốc vào chiến lược phát triển du lịch là hướng đi rất đúng đắn và có tính bền vững. Bởi lẽ, du lịch không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn phản ánh hình ảnh văn minh, sạch đẹp và thân thiện của điểm đến trong mắt du khách quốc tế.
"Khi các tiêu chí “không khói thuốc” được tích hợp vào quy hoạch và chiến lược phát triển du lịch, chúng ta sẽ tạo nên một hệ sinh thái du lịch xanh, lành mạnh và có trách nhiệm với sức khỏe cộng đồng. Đây cũng là xu thế chung của khu vực và thế giới. Bên cạnh đó, việc giới thiệu và áp dụng hệ thống bảng xếp hạng không khói thuốc ASEAN là một bước đi quan trọng. Hệ thống này không chỉ giúp các cơ sở du lịch trong nước so sánh, tự hoàn thiện và nâng cao chất lượng dịch vụ mà còn tạo điều kiện thuận lợi để Việt Nam hội nhập sâu hơn với các tiêu chuẩn khu vực. Khi được đánh giá và công nhận theo thang chuẩn ASEAN, các cơ sở du lịch Việt Nam sẽ nâng cao được uy tín, khả năng cạnh tranh và thu hút được nhiều du khách quốc tế hơn, đặc biệt là nhóm khách coi trọng yếu tố sức khỏe và môi trường", ông Vũ Văn Tuyên khẳng định.
Bên cạnh đó, ngành Du lịch và Y tế cần phối hợp chặt chẽ trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng và du khách. Đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp du lịch xây dựng thương hiệu “không khói thuốc” như một lợi thế cạnh tranh. Đây cũng là minh chứng cho sự gắn kết giữa bảo vệ sức khỏe nhân dân với phát triển kinh tế, xã hội bền vững.
Tại Thái Lan, hút thuốc bị cấm tại hơn 20 bãi biển nổi tiếng, với mức phạt lên tới hàng nghìn USD. Nhật Bản quy định nghiêm ngặt khu vực được phép hút thuốc và xử phạt nặng đối với hành vi hút thuốc nơi công cộng. Singapore cấm hút thuốc tại toàn bộ khu vực trung tâm thương mại, điểm tham quan, công viên và nhà hàng.
Hiện cả nước có hơn 38.000 cơ sở lưu trú du lịch và khoảng 320.000 cơ sở kinh doanh ăn uống. Khảo sát năm 2024 chỉ ra rằng có tới 47,6% người dân bị phơi nhiễm khói thuốc trong nhà, 42,6% hộ gia đình vẫn còn người hút thuốc. Tại các cơ sở dịch vụ, tỉ lệ này còn cao hơn với gần 68% ở nhà hàng, gần 53% tại quán cà phê và khoảng 59% tại bar, vũ trường./.
