Khi World Cup chưa diễn ra, nhìn vào bảng tử thần của Nhật Bản với các ông kẹ như Đức (bốn lần vô địch), Tây Ban Nha (vô địch World Cup 2010), Costa Rica, ai cũng nghĩ Nhật Bản là đội lót đường. Thế nhưng các học trò của HLV Hajime Moriyasu đã khiến cả thế giới phải thán phục với những chiến thắng được xem là địa chấn: Thắng Đức 2-1, thắng Tây Ban Nha 2-1 và cả hai đều là những cuộc lội ngược dòng đáng nể.
Thậm chí HLV Luis Enrique của Tây Ban Nha cũng phải thừa nhận: “Đó thực sự là 5 phút mất kiểm soát, thậm chí là hoảng loạn của tuyển Tây Ban Nha. Nhật Bản đã ghi hai bàn thắng vào lưới chúng tôi. Trong khoảnh khắc ấy, nếu họ muốn ghi thêm hai bàn nữa thì tôi chắc chắn đó là điều hoàn toàn có thể xảy ra. World Cup chính là như vậy. Khi Nhật Bản thi đấu với tâm thế không còn gì để mất, họ quyết định mạo hiểm tất cả cơ hội mà họ có và vượt qua chúng tôi một cách thật mạnh mẽ. Tình hình chỉ được tuyển Tây Ban Nha kiểm soát lại khi Nhật Bản bắt đầu lui về để phòng ngự và bảo toàn kết quả.”
Vẫn tinh thần, lối chơi và những con người đấy, Nhật Bản bước vào vòng đấu loại trực tiếp dành cho 16 đội với Croatia và tiếp tục tạo nên dấu ấn mang tên châu Á. Chính đội á quân thế giới có Quả bóng vàng 2018 đã phải vất vả gỡ hòa trước một đối thủ châu Á dám chơi thứ bóng đá ăn miếng trả miếng, trong lối chơi có tổ chức kéo dài đến 120 phút.
Điểm trừ duy nhất của các cầu thủ Nhật Bản là không giữ được thần kinh thép trước loạt luân lưu vốn là sở trường của Croatia từ World Cup bốn năm trước. 3/4 cú sút đều bị thủ môn Luvakovic đón đúng hướng và phá được khiến Croatia không cần phải đá lượt thứ năm. HLV Moriyasu của tuyển Nhật Bản chia sẻ: “Tôi để các cầu thủ tự quyết định thứ tự sút phạt đền. Họ đã dũng cảm bước lên để nhận nhiệm vụ thực hiện cú sút cân não này. Mặc dù có người thành công và người khác thất bại nhưng họ cho thấy tinh thần sẵn sàng đương đầu với áp lực. Tôi đánh giá cao nỗ lực đó của họ.”
Có thể nói, may mắn đã không đứng về phía thầy trò Hajime Moriyasu nhưng họ có thể tự hào rời giải đấu sau những màn trình diễn ấn tượng và đầy cảm xúc. Sau những ngôi sao lững lẫy trong quá khứ như Hidetoshi Nakata, Keisuke Honda, Shinji Kagawa..., bóng đá Nhật Bản đang trình làng lứa thế hệ mới năng động và đầy khát khao. Cựu trung vệ Ashley Williams nhận xét: “Đội tuyển Nhật Bản cho thấy sự thiếu tự tin khi bước lên chấm 11 mét. Họ chưa có nhiều kinh nghiệm. Thật tiếc cho Nhật Bản bởi họ đã thi đấu tốt. Các cầu thủ Nhật Bản đã chứng tỏ rằng họ có thể chơi tốt trên đấu trường quốc tế. Mặc dù thua, nhưng họ có thể tự hào bởi lối chơi tích cực và ít nhất đã giành chiến thắng trước hai đội từng vô địch thế giới. Chắc chắn bóng đá Nhật Bản sẽ còn tiến xa hơn trong tương lai.”
Nhật Bản xứng đáng là một trong những bất ngờ thú vị nhất của World Cup 2022 và nhiều người đang hy vọng họ sẽ tiếp tục tạo nên những cú sốc sau 4 năm nữa tại World Cup 2026.
Trong khi bóng đá Nhật Bản cho thấy sự tiến bộ vượt bậc đặc biệt từ các cầu thủ du đấu ở châu Âu trở về thì Iran, Qatar, Saudi Arabia vẫn chưa cho thấy sự tiến bộ dù Saudi Arabia có một lần khiến Argentina điêu đứng bởi cuộc lội ngược dòng ngoạn mục.
Bốn năm về trước tại Nga, Iran cũng gây khó Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha nhưng rồi cũng rơi rụng ở vòng bảng. Australia từ khi được ghép chung vào ngôi nhà châu Á vẫn chưa có nét vượt trội so với thời Tim Cahill, Mark Viduka… dù họ là đội đánh bại Đan Mạch để vào vòng trong. Hàn Quốc mới chỉ cho thấy mạnh ở tinh thần của một đội bóng yếu và cũng không có nhiều cầu thủ thi đấu ở châu Âu như Nhật Bản. Lối chơi dựa nhiều vào Son Heung-min mới trở lại sau chấn thương còn hạn chế rất nhiều. Họ thắng Bồ Đào Nha trong một trận đấu mà Ronaldo và đồng đội thiếu quyết tâm nhưng lộ rất rõ qua trận để Brazil múa samba thật thoải mái trong 45 phút của hiệp 1 đã dễ dàng thực hiện bốn bàn thắng.
Đánh giá về màn trình diễn của các đội bóng châu Á, HLV Philippe Troussier cho rằng: “Việc ba đại diện châu Á vào vòng 16 đội đã là vượt ngưỡng. Con đường đi của bóng đá châu Á thời gian qua là đúng, nhưng vẫn cần cải thiện hơn và có thêm những ngôi sao thi đấu tại môi trường quốc tế. Trong những trận đấu giằng co, chỉ cần một pha đột phá cá nhân để làm nên khác biệt thì các cầu thủ Nhật lại thiếu đi yếu tố này. Những gì người Nhật thiếu lại là thứ Hàn Quốc sở hữu: siêu sao Son Heung Min - cầu thủ giỏi nhất trong lịch sử của bóng đá châu Á. Nhưng anh đã rời World Cup mà không ghi được bàn thắng nào bởi không có một dàn tiền vệ chất lượng để hỗ trợ phía sau. Một bên có siêu sao, nhưng không có tập thể đủ giỏi. Một bên có tập thể đồng đều, kỷ luật, nhưng lại thiếu một hai siêu sao biết thay đổi cục diện.”
Bóng đá châu Á dừng chân sau vòng 16 đội là một kết cục hợp lý, tuy có nhiều tiếc nuối nhưng họ đã rời giải đấu này trong tư thế ngẩng cao đầu. Những gì Nhật Bản đã làm được tại World Cup 2022 chắc chắn sẽ có một vị trí trang trọng trong lịch sử bóng đá châu Á. Cùng với đó là chiến thắng của Hàn Quốc trước Bồ Đào Nha hay Ả Rập Xê Út trước Argentina. Bóng đá châu Á cần nhiều thứ để vươn lên trở thành một thế lực thách thức châu Âu và Nam Mỹ, nhưng với những gì các đội tuyển châu Á đã làm được ở kỳ World Cup này, có thể tin rằng, sự chênh lệch về trình độ đã không còn mênh mông như trước!
