Trần Thái Tông, tức Trần Cảnh - vị vua mở đầu cho Hoàng triều nhà Trần lên ngôi lúc còn nhỏ tuổi nhưng tạo nên một sự nghiệp huy hoàng trong cả lĩnh vực quân sự lẫn chính trị và kinh tế. Có thể nói, có nhiều yếu tố để tạo nên thời kỳ rực rỡ này nhưng cũng không bởi vậy mà có thể phủ nhận công lao và tài năng của vị vua mở nghiệp nhà Trần.
Theo nhà sử học Lê Văn Lan, từ nhỏ Trần Cảnh đã bộc lộ sự lanh lợi, thông minh. Năm 1225, Trần Cảnh lên ngôi mở đầu cho vương triều nhà Trần. Ngay khi lên ngôi vua Trần Thái Tông đã nhanh chóng khắc phục những hậu quả do khủng hoảng cuối nhà Lý gây ra, đặc biết ông khuyến khích nông dân khai hoang, chăm lo việc trị thủy, theo đuổi chính sách khoan thư sức dân. Những chính sách này đã thúc đẩy kinh tế nông nghiệp phát triển, đời sống nhân dân ấm no.
Sự thịnh suy của triều đại phụ thuộc vào chính sách cai quản của vị Vua anh minh, tướng lĩnh tài đức, tồn vong của dân tộc cũng nhờ vào các chính sách trị nước mà dân chúng được ấm no, cuộc sống an bình. Cũng bởi vậy, Trần Thái Tông đã có nhiều chính sách về phát triển kinh tế, xây dựng quân đội để củng cố và xây dựng đất nước. Ông cũng chính là người đặt lệ thi lấy Tam khôi gồm 3 người đỗ đầu là trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa và quy định cứ 7 năm mở 1 khoa thi. Theo PGS.TS Sử học Nguyễn Thị Phương Chi thì đây là một ông vua biết trọng dụng nhân tài, biết thu phục lòng dân.
Có thể nói, sự ra đời của vương triều nhà Trần với vị vua đầu tiên là Trần Thái Tông thực sự là một bước ngoặt lớn của nước Đại Việt thời phong kiến. Dưới thời vua Trần Thái Thông cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ xâm lược lần thứ nhất của quân dân ta đã hoàn toàn thắng lợi. PGS.TS Sử học Nguyễn Đức Nhuệ cho biết: sau chiến thắng quân xâm lược Nguyên Mông lần thứ nhất năm 1258, vua Trần Thái Tông phải đối mặt với không ít khó khăn trong việc bang giao, thế nhưng ông luôn có thái độ mềm mỏng, kiên quyết và luôn luôn khẳng định Đại Việt là một quốc gia có chủ quyền.
Bằng trí tuệ, tài năng và lòng dũng cảm, vua Trần Thái Tông đã đưa đất nước phát triển, khẳng định cương vị nước Đại Việt ta với các nước láng giềng. Là một vị vua lấy đức trị dân, “lấy dân làm gốc”, ông đã kết hợp được sức mạnh nội tại của dân tộc Đại Việt lúc bấy giờ để xây dựng một quốc gia hưng thịnh. Nói như nhà sử học Lê Văn Lan thì "đây là một vị vua anh hùng, một nhà chính trị đầy tài năng".
Vua Trần Thái Tông không chỉ là một minh quân có tài trị nước biết thắng thù trong giặc ngoài, đã tạo dựng cơ sở vững chắc cho sự hưng thịnh của vương triều Trần, mà ông còn là một nhà Thiền học xuất sắc với tác phẩm tiêu biểu như là “Khóa hư lục” – đây là tác phẩm cổ nhất, quan trọng nhất về phương diện triết học Thiền của thời Trần.
Có thể nói Trần Thái Tông là vị vua đầu tiên có công khai phá, đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển phồn thịnh, rực rỡ của Triều Trần trong suốt 175 năm tồn tại.
Mời nghe âm thanh tại đây:
