Buồng trứng không trẻ mãi theo tuổi
Ở một khía cạnh nào đó, mỗi phụ nữ sinh ra đã mang trong mình một số lượng nang noãn nhất định, được hình thành và lưu trữ ngay từ trong bào thai. Từ tuổi dậy thì, kho dự trữ này bắt đầu giảm dần theo từng chu kỳ kinh nguyệt. Đến tuổi mãn kinh - thường quanh mốc 50, buồng trứng cạn kiệt, kinh nguyệt ngừng hẳn, khả năng sinh sản cũng chấm dứt.
Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở tuổi 50. Ngày càng nhiều phụ nữ chỉ mới ngoài 30, thậm chí chưa lập gia đình, đã phát hiện dự trữ buồng trứng suy giảm đáng kể. Trong khi kinh nguyệt vẫn đều đặn, không có dấu hiệu bất thường rõ ràng, thì thực tế bên trong, buồng trứng đã lão hóa sớm hơn nhiều so với độ tuổi sinh học.
“Từ sau tuổi 35, khả năng sinh sản của người phụ nữ bắt đầu suy giảm rõ rệt. Đó cũng là thời điểm buồng trứng bắt đầu giảm chức năng. Ước tính, mỗi năm, cơ hội mang thai tự nhiên sẽ giảm khoảng 1%”, PGS.TS Hồ Sỹ Hùng, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sinh sản Quốc gia, Bệnh viện Phụ sản Trung ương cho biết.
Trên thực tế, nhiều người nhầm lẫn giữa hai khái niệm: giảm dự trữ buồng trứng và suy buồng trứng. Nếu giảm dự trữ là khi số lượng nang noãn sụt giảm nhưng buồng trứng vẫn còn hoạt động, thì suy buồng trứng là tình trạng cơ quan này ngừng hẳn chức năng phóng noãn, kinh nguyệt biến mất và khả năng mang thai gần như không còn.
“Chúng ta có thể hình dung, mỗi tháng thường có 10–15 nang trứng phát triển, chọn ra một quả chín để rụng. Khi dự trữ suy giảm, số lượng nang chỉ còn 2–3, đôi khi ít hơn. Điều đó đồng nghĩa với việc khả năng sinh sản sụt giảm đáng kể, dù người phụ nữ chưa đến tuổi mãn kinh”, PGS.TS Hồ Sỹ Hùng giải thích.
Theo các mốc chuyên môn, nếu phụ nữ mất kinh hoàn toàn trước tuổi 40, đó được gọi là mãn kinh sớm. Còn nếu trước 35 tuổi, các xét nghiệm nội tiết tố cho thấy trữ lượng noãn giảm rõ, thì đó là dấu hiệu của tình trạng giảm dự trữ buồng trứng sớm. Nhiều trường hợp chỉ tình cờ phát hiện khi kiểm tra khả năng sinh sản hoặc đi khám vì chậm có con.
Dấu hiệu cảnh báo thường không rõ rệt. Kinh nguyệt có thể thưa dần, lượng máu giảm, nhưng cũng có người vẫn hành kinh đều đặn. Chỉ khi xét nghiệm AMH - chỉ số đánh giá trữ lượng noãn mới phát hiện sự suy giảm. Thậm chí, có phụ nữ mới 30 tuổi nhưng chỉ số AMH đã tương đương với giai đoạn tiền mãn kinh.
Chủ động điều trị, không nên trì hoãn
Điều đáng lưu ý là hiện tượng suy giảm dự trữ buồng trứng ngày càng xuất hiện nhiều ở nhóm phụ nữ trẻ, chưa lập gia đình. Không ít người chủ quan rằng mình còn trẻ, hoặc lựa chọn trì hoãn sinh con vì công việc, học hành, chưa sẵn sàng về tâm lý. Nhưng sinh học có giới hạn riêng và cơ thể không vận hành theo kế hoạch cá nhân.
“Không có cách nào ngăn chặn hoàn toàn việc dự trữ buồng trứng suy giảm. Mỗi người có ngưỡng suy giảm khác nhau. Có người 40 tuổi vẫn còn đủ nang noãn, nhưng cũng có người mới 28 đã gần như cạn kiệt”, PGS.TS Hồ Sỹ Hùng, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sinh sản Quốc gia, Bệnh viện Phụ sản Trung ương chia sẻ.
Nguyên nhân gây giảm dự trữ buồng trứng có thể liên quan đến nhiều yếu tố, trong đó phổ biến là các bệnh lý phụ khoa như lạc nội mạc tử cung, nhất là khi tổn thương nằm tại buồng trứng, gây phá hủy mô lành. Một số trường hợp từng phẫu thuật bóc tách u nang, u buồng trứng hoặc chịu ảnh hưởng từ thói quen như hút thuốc, sử dụng chất kích thích, căng thẳng kéo dài cũng có thể bị ảnh hưởng dù mối liên hệ hiện chưa được chứng minh đầy đủ bằng nghiên cứu.
Vậy nếu đã giảm dự trữ buồng trứng, phụ nữ có còn khả năng sinh con? Theo PGS.TS Hồ Sỹ Hùng, câu trả lời là còn, nhưng thời gian rất quan trọng. Nếu buồng trứng chưa mất hẳn chức năng, các biện pháp hỗ trợ sinh sản như bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) hay thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) có thể được chỉ định. Ngược lại, nếu phát hiện muộn, hiệu quả sẽ giảm đáng kể.
“Điều quan trọng là không trì hoãn. Từ lúc phát hiện đến khi điều trị cần rút ngắn tối đa. Trì hoãn càng lâu, dự trữ buồng trứng càng giảm, khả năng thành công càng thấp, chi phí cũng sẽ cao hơn”, PGS.TS Hồ Sỹ Hùng nhấn mạnh.
Với những phụ nữ còn độc thân, chưa có kế hoạch sinh con nhưng lo ngại về sức khỏe sinh sản, giải pháp trữ trứng đang được quan tâm. Tuy nhiên, đây không phải phương án dễ thực hiện. Quy trình trữ trứng đòi hỏi phải kích thích buồng trứng, chọc hút và lưu trữ trong nitơ lỏng ở nhiệt độ rất thấp. Dù được bảo quản, chất lượng trứng vẫn suy giảm theo thời gian và không đảm bảo tỷ lệ thụ thai như kỳ vọng.
“Trứng không phải là vật thể vô cơ có thể bảo quản rồi dùng lại như cũ. Đó là tế bào sống, và mọi tế bào sống đều lão hóa. Nếu phải chọn giữa trữ trứng và sinh con sớm, tôi vẫn khuyên nên sinh con khi còn điều kiện thuận lợi”, PGS.TS Hồ Sỹ Hùng bày tỏ quan điểm.
Trong xã hội hiện đại, phụ nữ ngày càng chủ động hơn trong việc lựa chọn lối sống và định hình sự nghiệp. Tuy nhiên, sự chủ động ấy đôi khi đi kèm với quyết định trì hoãn thiên chức làm mẹ - một quyết định tiềm ẩn nhiều rủi ro mà không phải ai cũng lường hết. Suy giảm chức năng sinh sản giờ đây không còn là vấn đề của tuổi già, mà có thể xảy đến ngay ở độ tuổi đôi mươi hay đầu ba mươi. Vì vậy, phụ nữ dù còn trẻ cũng cần lắng nghe cơ thể mình, chủ động kiểm tra sức khỏe sinh sản và lên kế hoạch từ sớm.
