Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), hiện nay nước ta có khoảng 230.000 người nhiễm HIV đang còn sống. Mỗi năm, Việt Nam phát hiện hơn 12.000 người nhiễm HIV mới và khoảng 2.000 người tử vong liên quan đến HIV/AIDS. Tính đến nay, Việt Nam có tỷ lệ người biết tình trạng nhiễm HIV của mình đạt 84%, số người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV đạt 79%.
Để người có nhu cầu được xét nghiệm dễ dàng, thuận tiện hơn, nhiều năm qua, Bộ Y tế đã mở rộng và đa dạng hóa dịch vụ xét nghiệm HIV. Cùng với việc xét nghiệm sàng lọc tại hơn 1.300 cơ sở y tế, năm 2017, Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên trong khu vực triển khai thí điểm tự xét nghiệm HIV. Sau thành công của chương trình thí điểm, Chương trình tự xét nghiệm đã được mở rộng trên toàn quốc vào năm 2018 và được đưa vào Hướng dẫn quốc gia. Từ khi nước ta triển khai mô hình này đến nay, hàng triệu người đã được sàng lọc và qua đó phát hiện hàng chục nghìn người nhiễm mới HIV. Việc xét nghiệm và tự xét nghiệm tại cộng đồng thực sự giảm tải gánh nặng về nhân sự lẫn kinh tế cho ngành y tế.
TS.BS Nguyễn Thị Thúy Vân, chuyên gia Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết, mặc dù, việc tự xét nghiệm đã được chấp nhận tốt, và việc sử dụng test tự xét nghiệm ngày càng tăng ở các quần thể đích và bạn tình của họ, tuy nhiên vẫn có một số hạn chế do mọi người vẫn phải đến các cơ sở y tế hoặc các tổ chức dựa vào cộng đồng để lấy test xét nghiệm. Đặc biệt là trong thời gian diễn ra đại dịch Covid- 19, việc tiếp cận với dịch vụ xét nghiệm trở nên khó khăn hơn do các hạn chế về đi lại. Để mở rộng cơ hội xét nghiệm cho tất cả những người nguy cơ cao nhiễm HIV thì cần những cách làm mới, sáng tạo, đặc biệt đẩy mạnh hoạt động tự xét nghiệm HIV với ứng dụng công nghệ thông tin và huy động sự tham gia của nhiều thành phần xã hội.
Đáp ứng yêu cầu này, cuối năm 2020, Tổ chức Y tế thế giới đã phối hợp với Cục Phòng, chống HIV/AIDS cùng với công ty Globits đã thiết kế trang web https://tuxetnghiem.vn để mọi người có thể đăng ký kit tự xét nghiệm. Ngoài ra, bạn cũng có thể yêu cầu các vật phẩm dự phòng như bao cao su, chất bôi trơn và bơm kim tiêm. Đây là một trang web được thiết kế an toàn và chỉ khách hàng mới có thể truy cập vào tài khoản của họ vì vậy mà đảm bảo được tính bảo mật.
TS. BS Nguyễn Thị Thúy Vân hướng dẫn, việc đăng ký trên trang web rất dễ dàng. Chỉ cần chiếc điện thoại thông minh hay máy tính bàn có kết nối mạng Internet là mọi người có thể truy cập vào trang web và đăng ký một tài khoản tương tự như đăng ký tài khoản Facebook hoặc Gmail. Khi tài khoản được tạo, khách hàng có thể đăng ký test kit tự xét nghiệm và chọn phương thức muốn nhận test kit như tự đến lấy tại cơ sở y tế hoặc chọn tiếp cận viên hay chọn dịch vụ giao hàng để chuyển test kit đến địa chỉ đã đăng ký. Đối với dịch vụ chuyển phát hoặc do tiếp cận viên giao hàng, khách hàng chỉ cần phải trả phí vận chuyển khoảng 15.000 đồng.
Ngoài ra trên trang web còn có hệ thống theo dõi quá trình vận chuyển, giao nhận test kit. Sau khi nhận test, khách hàng tự xét nghiệm tại nhà và thông báo kết quả qua trang web. Khách hàng sẽ được tư vấn trực tiếp qua Facebook, zalo cá nhân, hotline. Tuy không bắt buộc nhưng khách hàng được khuyến khích nên chia sẻ kết quả của mình để cán bộ y tế và nhân viên tiếp cận cộng đồng có thể hỗ trợ kết nối với dịch vụ sau xét nghiệm.
Trong trường hợp kết quả xét nghiệm là có phản ứng với HIV, khách hàng được hỗ trợ làm các xét nghiệm khẳng định và đăng ký điều trị ARV. Nếu kết quả xét nghiệm âm tính, khách hàng sẽ được kết nối với các dịch vụ dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) để dự phòng lây nhiễm HIV.
Ngoài phân phối test kit tự xét nghiệm, trang web còn cung cấp thông tin về các dịch vụ HIV hiện có ở mỗi tỉnh, thành để mọi người có thể tiếp cận khi cần. Trên trang web cũng có những thông tin hữu ích về xét nghiệm, điều trị và dự phòng HIV như PrEP và giúp mọi người hiểu rõ hơn về HIV và các biện pháp can thiệp HIV.
Qua theo dõi các biểu đồ thống kê trên trang web, bác sĩ Nguyễn Thị Thúy Vân cho biết, tính đến nay, đã có gần 8.300 đơn đặt hàng bộ xét nghiệm. Trong số 5.095 khách hàng đã báo cáo kết quả, có 282 người được xét nghiệm là có phản ứng với HIV.
“Với một số lượng lớn khách hàng yêu cầu bộ kit tự xét nghiệm như vậy chứng tỏ cách tiếp cận mới này đã được cộng đồng chấp nhận. Tỷ lệ kết quả có phản ứng cao cũng cho thấy rằng phương pháp này đã tiếp cận được các quần thể đích mà chúng tôi hướng đến"-bác sĩ Nguyễn Thị Thúy Vân khẳng định.
Kết quả phân tích số liệu cũng cho thấy, gần 50% những người yêu cầu kit tự xét nghiệm là những người trẻ từ 15-24 tuổi và chưa từng được xét nghiệm HIV trước đây. Điều này có nghĩa là, việc cung cấp bộ kit tự xét nghiệm thông qua trang web đã đến được với các nhóm quần thể đích trẻ tuổi và chưa được chẩn đoán.
"Chúng tôi cũng nhận thấy sự kết nối giữa dịch vụ tự xét nghiệm với điều trị và dự phòng HIV rất thành công với 97% khách hàng có kết quả phản ứng với HIV được khẳng định là HIV dương tính và 96% trong số họ được điều trị ARV. Ngoài ra, 21% khách hàng có kết quả âm tính với HIV đã được điều trị dự phòng trước phơi nhiễm để dự phòng HIV. ” - bác sĩ Nguyễn Thị Thúy Vân đánh giá.
Vị chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới cũng cho biết, năm nay, với sự hỗ trợ của Quỹ Toàn cầu, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã nhân rộng mô hình này ở 22 tỉnh, thành. Bà cũng bày tỏ mong muốn mở rộng mô hình này ở nhiều địa phương hơn nữa, đặc biệt là các tỉnh có gánh nặng HIV cao hoặc có tỷ lệ nhiễm mới gia tăng, nhất là ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới.
