Tại phiên thảo luận tại hội trường Quốc hội chiều 14/6, hơn 50 đại biểu đã đăng ký tham gia ý kiến. Những con số rất đáng quan tâm được đưa ra: Đó là theo số liệu thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổng hợp từ báo cáo của các tỉnh thành, trong giai đoạn 2009-2021, tổng số vụ bạo lực gia đình đã phát hiện trên cả nước là hơn 324.640 vụ. Điều đó phản ánh một thực trạng đau xót là vấn nạn bạo lực gia đình vẫn đang hàng ngày diễn ra và có xu hướng đa dạng, trầm trọng và phức tạp hơn. Bạo lực gia đình đã và đang để lại những hậu quả thương tâm, đau xót cho nhiều gia đình.
Vẫn còn nhiều khoảng trống
Luật Phòng, chống bạo lực gia đình được Quốc hội khóa XII thông qua, thể hiện quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc giải quyết vấn nạn bạo lực gia đình. Tuy nhiên, bạo lực gia đình hiện vẫn là một vấn đề nhức nhối, nan giải ở nước ta. Nhiều vụ việc bạo lực gia đình với hành vi có mức độ gây hại nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, tinh vi, khó lường và khó xử lý bằng các quy định pháp luật hiện hành. Sau 15 năm thực hiện, luật Phòng chống bạo lực gia đình bộc lộ một số điểm hạn chế, bất cập. Đại biểu Nguyễn Văn Cảnh (đoàn ĐBQH tỉnh Bình Định) chia sẻ: “Một trong những khó khăn là việc xác định mức độ vi phạm nào là hành vi bạo lực gia đình. Mỗi gia đình, mỗi vùng miền có quan niệm khác nhau về bạo lực. Chính bản thân mỗi thành viên trong gia đình và người xung quanh cũng không hiểu rõ ranh giới giữa bạo lực gia đình và va chạm hàng ngày. Cơ quan pháp luật cũng gặp khó khăn trong việc xác định ranh giới giữa vi phạm hình sự và vi phạm hành chính”.
Khoảng trống lớn nhất là các vấn đề về bạo lực tinh thần mà như Bộ trưởng Bộ VH,TT&DL Nguyễn Văn Hùng nhận định là “rất khó nhận diện”. Về nội dung này, đại biểu Vương Thị Hương (Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Giang) nhận thấy, có 4 nhóm bạo hành gia đình bao gồm bạo lực về thể chất, tinh thần, kinh tế và tình dục. Việc nhận diện được những hình thức bạo lực là rất quan trọng bởi đó là cơ sở để triển khai các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý hành vi bạo lực gia đình, bảo vệ người bị hại. Tuy nhiên, Dự thảo luật lần này cần quy định mở rộng đối tượng hơn: “Thực tế có nhiều trường hợp không phải là vợ chồng nhưng sống chung như vợ chồng, thậm chí việc bạo hành con riêng xảy ra thời gian gần đây rất thương tâm, có trường hợp trẻ bị bạo hành dẫn tới tử vong. Nếu không quy định hành vi bạo lực gia đình áp dụng đối với các đối tượng người đã ly hôn, người chung sống với nhau như vợ chồng, người đã từng có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng ...chắc chắn sẽ bỏ lọt đối tượng gây ra hành vi bạo lực gia đình”- đại biểu Vương Thị Hương nhấn mạnh.
Theo đại biểu Chamaléa Thị Thủy (Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Thuận), một khoảng trống nữa trong Dự thảo luật lần này đó là: “Người bị bạo lực gia đình còn lúng túng chưa biết rõ mình cần cứu đến cơ quan nào. Thậm chí, cơ quan, đơn vị được người bị bạo lực gia đình báo tin họ bị bạo lực gia đình cũng lúng túng không biết xử lý như thế nào? Bên cạnh đó, có nơi vẫn còn xem nhẹ, coi đó là việc riêng của gia đình, đóng cửa bảo nhau. Vô hình trung điều đó sẽ làm mất lòng tin của người bị bạo lực gia đình, dẫn đến việc họ tiếp tục chịu đựng hoặc tự phản vệ theo cách tiêu cực”- Đại biểu Chamaléa bày tỏ sự lo ngại.
Cần lấp đầy các khoảng trống bằng những quy định cụ thể hơn.
Không chỉ là “chuyện trong nhà”, nếu không được “lấp khoảng trống” kịp thời, bạo lực gia đình sẽ đe doạ đến sự phát triển bền vững của gia đình, làm xói mòn các giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp của dân tộc, làm suy yếu động lực phát triển và là rào cản đối với tiến trình phát triển bền vững của đất nước. Vậy lấp khoảng trống bằng cách nào? Theo ý kiến của nhiều đại biểu là cần có những quy định cụ thể, mang tính khả thi hơn.
Đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang) chỉ ra rằng, tại Điểm q, Khoản 1, Điều 4 có quy định hành vi “Có khả năng và phải thực hiện nghĩa vụ đóng góp tài chính mà không đóng góp; cưỡng ép thành viên gia đình đóng góp tài chính quá khả năng của họ” là một trong những hành vi bạo lực gia đình là chưa hợp lý. Đại biểu phân tích, trong thực tiễn hiện nay chưa có văn bản nào của pháp luật quy định cụ thể về nghĩa vụ đóng góp tài chính trong gia đình. Do đó, khó có căn cứ để xác định việc không đóng góp tài chính là một hành vi bạo lực gia đình. Đại biểu đề nghị, nếu quy định về điều khoản này thì cần phải có một cơ chế, các quy định pháp luật bổ sung một cách cụ thể, rõ ràng thì mới có thể thi hành trên thực tế.
Tại khoản 4, Điều 12 Dự thảo luật quy định: Người có hành vi bạo lực gia đình chủ động khắc phục hậu quả đã gây ra cho người bị bạo lực gia đình; bồi thường thiệt hại do mình gây ra cho người bị bạo lực gia đình và người tham gia phòng, chống bạo lực gia đình. Quy định này đặt ra vấn đề bồi thường thiệt hại giữa người có hành vi bạo lực gia đình và người bị bạo lực gia đình, người tham gia phòng, chống bạo lực gia đình. Tuy nhiên, các đại biểu cho rằng, cần xác định rõ những người tham gia phòng, chống bạo lực gia đình gồm những ai, nguồn lực tài chính dùng bồi thường thiệt hại này là tài sản chung hay tài sản của riêng?
Việc xử lý tin tố giác về bạo lực gia đình tại Điều 28 của Dự thảo luật quy định quy trình xử lý, xác minh tin báo, tố giác về bạo lực gia đình. Tuy nhiên, quy định này còn nặng về thủ tục hành chính trong khi hành vi bạo lực gia đình là những hành vi chất có tính chất manh động, người bạo lực thường không kiềm chế được cảm xúc, hành vi, nhiều trường hợp dẫn tới hậu quả nghiêm trọng. Do vậy, Dự thảo luật cần bổ sung thêm quy định: ngay sau khi nhắn tin tố giác về bạo lực gia đình, cơ quan có thẩm quyền cần xử lý kịp thời, căn cứ vào tình hình thực tế, mức độ vi phạm để sắp xếp chỗ tránh nạn cho người bị bạo lực. Sau đó mới tiến hành quy trình xử lý người bị bạo lực theo quy định.
Đối với biện pháp phòng ngừa bạo lực gia đình, nhiều đại biểu cho rằng đây là việc cần tiến hành sớm. Tuy nhiên, nội dung này trong Dự thảo luật chủ yếu mới tập trung vào công tác thông tin, tuyên truyền. Nhiều đại biểu đề nghị, Dự thảo luật cần chú trọng vào việc nâng cao ý thức cho người dân trong phát hiện, kịp thời ngăn chặn bạo lực gia đình. Đặc biệt, thay vì chỉ quy định về quyền và nghĩa vụ như luật hiện hành thì cần quy định thêm chế tài cho trường hợp biết mà im lặng, không tố giác. Đồng thời cần quy định rõ về cách thức bảo vệ người báo tin tố giác bạo lực gia đình để họ được an toàn, tránh trường hợp bị trả thù, qua đó khuyến khích người khác tích cực tham gia vào hoạt động phòng, chống bạo lực gia đình.
Bổ sung các giải pháp hỗ trợ cho đối tượng đặc thù là trẻ em
Theo đại biểu Nguyễn Thị Hà (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh), Dự thảo luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi) hiện nay đang tập trung vào các giải pháp hỗ trợ người bị bạo lực là người lớn mà chưa cân nhắc đến đối tượng đặc thù là trẻ em. Do vậy, đại biểu đề xuất trong Dự thảo luật cần có các quy định cho đối tượng đặc thù là trẻ em, trong đó cần thể hiện tính nhạy cảm về giới, độ tuổi, sự phát triển của trẻ em, lợi ích tốt nhất của trẻ, giảm thiểu sự tổn thương về tâm lý cho trẻ.
Phát biểu cuối buổi thảo luận, Bộ trưởng Bộ VH,TT&DL Nguyễn Văn Hùng nhận định, bộ luật này cần thiết phải sửa đổi, bổ sung hoàn thiện. Tuy nhiên, trong gia đình có nhiều yếu tố chi phối, đặc biệt việc quản lý nhà nước về lĩnh vực gia đình đang giao thoa giữa nhiều bộ, ngành. Bên cạnh đó có phạm vi nằm trong các vấn đề liên quan đến quyền con người được Hiến pháp quy định. Ban soạn thảo sẽ tiếp thu để sớm có một bộ luật vừa kế thừa được những điều luật đang còn tính khả thi vừa thiết kế được những điều luật mới , trúng mà không ảnh hưởng đến các bộ luật khác.
Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, Dự án luật Phòng chống bạo lực gia đình (sửa đổi) sẽ tiếp tục tiếp thu, chỉnh sửa và trình Quốc hội vào kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV.
