Chiều 24/6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, Nghị quyết về Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2026.
Điều chỉnh quy trình bầu cử, tăng hiệu quả, tiết kiệm thời gian
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân tập trung vào việc hoàn thiện quy trình bầu cử theo hướng tinh gọn, hiệu quả, đồng thời vẫn đảm bảo tính dân chủ và khách quan. Một trong những điểm mới đáng chú ý là việc rút ngắn thời gian thực hiện một số bước trong quy trình bầu cử, qua đó rút ngắn khoảng cách từ khi bế mạc Đại hội Đảng toàn quốc đến khi khai mạc Kỳ họp thứ nhất của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
Tuy nhiên, các khung thời gian khác của quy trình bầu cử vẫn được giữ nguyên. Riêng đề xuất tổ chức hội nghị hiệp thương theo hình thức trực tuyến chưa được áp dụng do yêu cầu cao về tính dân chủ, đại diện và các điều kiện an toàn, an ninh mạng chưa đảm bảo.
Luật cũng làm rõ quyền ứng cử của công dân, theo đó người dân được nộp hồ sơ ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân tối đa ở hai cấp trong cùng một nhiệm kỳ; trường hợp nộp hồ sơ ứng cử đại biểu Quốc hội thì chỉ được ứng cử Hội đồng nhân dân ở một cấp. Việc chuyển hồ sơ ứng cử chỉ áp dụng với những trường hợp đặc biệt, phục vụ công tác cán bộ theo sự hướng dẫn của Hội đồng bầu cử quốc gia.
Bên cạnh đó, dự thảo luật lần này bổ sung quy định về xác định số lượng người ứng cử là người dân tộc thiểu số phù hợp với đặc điểm dân cư của từng địa phương; nghiên cứu tăng tỷ lệ đại biểu nữ, đại biểu chuyên trách, song việc trúng cử vẫn phụ thuộc vào sự tín nhiệm của cử tri.
Luật cũng quy định rõ trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã trong xác định khu vực bỏ phiếu và báo cáo cấp tỉnh; điều chỉnh tăng số lượng thành viên các tổ chức phụ trách bầu cử, bổ sung đại diện Đoàn đại biểu Quốc hội vào Ủy ban bầu cử cấp tỉnh và tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác bầu cử.
Về vận động bầu cử, cho phép tổ chức hội nghị tiếp xúc cử tri trực tuyến trong điều kiện đảm bảo an toàn, an ninh mạng, nhưng chưa mở rộng các hình thức vận động khác như qua mạng xã hội để đảm bảo sự công bằng giữa các ứng viên.
Luật lần này cũng định hướng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin như sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và ứng dụng định danh điện tử VNeID trong việc lập danh sách cử tri và các bước phù hợp của quy trình bầu cử.
Việc thông qua Luật sửa đổi là bước chuẩn bị quan trọng để tổ chức thành công cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031, góp phần phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu quả.
Tăng cường hiệu quả hoạt động giám sát, đáp ứng yêu cầu phát triển
Cùng với việc thông qua Luật sửa đổi, Quốc hội cũng thông qua Nghị quyết về Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2026, tiếp tục khẳng định vai trò giám sát tối cao đối với hoạt động của bộ máy nhà nước.
Theo đó, chương trình giám sát năm 2026 được xây dựng trên cơ sở tiếp thu đầy đủ ý kiến của đại biểu Quốc hội, với các nội dung trọng tâm gắn với yêu cầu thực tiễn. Nhiều ý kiến đại biểu đề nghị bổ sung giám sát việc thực hiện Nghị quyết số 202/2025/QH15 về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Tiếp thu đề xuất này, Nghị quyết đã giao các cơ quan chủ động giám sát nội dung liên quan thông qua các hình thức phù hợp hoặc lồng ghép vào hoạt động giám sát thường xuyên. Khi cần thiết, Chính phủ sẽ đề nghị báo cáo chuyên đề để Quốc hội xem xét.
Ngoài ra, các ý kiến về việc giám sát cải cách thủ tục hành chính, quản lý đất đai có nguồn gốc từ các nông, lâm trường quốc doanh cũng được Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận, lồng ghép vào chương trình giám sát, đồng thời khẳng định Quốc hội sẽ thực hiện giám sát lại đối với các nội dung đã được Nghị quyết khóa trước yêu cầu.
Đáng chú ý, năm 2026, Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội không tổ chức giám sát chuyên đề, tuy nhiên những vấn đề bức xúc, nổi cộm sẽ được lồng ghép vào hoạt động giám sát thường xuyên, đảm bảo kịp thời, hiệu quả.
Nghị quyết về chương trình giám sát năm 2026 cũng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục đổi mới cách thức, phương pháp giám sát, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội.
Việc đồng thời thông qua hai nội dung quan trọng về bầu cử và giám sát được xem là bước đi thiết thực nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, đổi mới tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và nguyện vọng chính đáng của cử tri cả nước.
