Hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải được xây dựng từ năm 1958 với tổng chiều dài tuyến sông chính khoảng 232km. Đây từng là công trình thủy lợi lớn nhất miền Bắc, khi được đưa vào sử dụng đã phát huy hiệu quả trong việc tưới, tiêu nước, giúp nâng cao năng suất lúa của 3 tỉnh Bắc Ninh, Hưng Yên và Hải Dương. Thế nhưng giờ đây, hệ thống này đang “chết” dần. Khảo sát mới đây của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, thực hiện trên 83 tuyến kênh chính và kênh nhánh vào mùa khô từ tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau, cho thấy tình trạng ô nhiễm đáng báo động trên hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải. Cụ thể, có đến 40/83 tuyến kênh bị ô nhiễm nghiêm trọng và rất nghiêm trọng; 23/43 tuyến kênh bị ô nhiễm ở mức độ trung bình; còn lại 20 tuyến kênh đang ở mức độ ô nhiễm nhẹ.

Lân cận hệ thống này, sông Cầu đoạn chảy qua địa phận các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang cũng đang bị “bức tử”. Chính vì thế, đây là mối quan tâm hàng đầu của người dân đang sinh sống trong phạm vi hệ thống sông này. Tại phiên chất vấn của kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã “truy” người đứng đầu Bộ Tài nguyên và Môi trường về nguyên nhân và giải pháp xử lý ô nhiễm. Ông Nguyễn Tuấn Anh, đại biểu Quốc hội tỉnh Long An là một trong số đó. “Giám sát của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho thấy tình trạng ô nhiễm nguồn nước ở hệ thống Bắc Hưng Hải chưa được giải quyết triệt để. Đề nghị Bộ trưởng cho biết chính sách nào Bộ đã ban hành hoặc tham mưu ban hành và giải pháp căn cơ để giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường tại hệ thống Bắc Hưng Hải?”, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh nêu câu hỏi.
Giải đáp câu hỏi của đại biểu Nguyễn Tuấn Anh, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết đã phối hợp với các bộ, ban, ngành kiểm tra hệ thống Bắc Hưng Hải. Mức độ ô nhiễm đúng như đại biểu nêu. Ông còn chỉ rõ nguyên nhân. “Bắc Hưng Hải đang gánh thêm một nhiệm vụ nữa là nơi xả thải cho một phần của Hà Nội và các tỉnh Hải Dương, Bắc Ninh và Hưng Yên. Hiện nay, mỗi ngày, hệ thống Bắc Hưng Hải đang phải tiếp nhận từ 450.000 đến 500.000m3 xả thải của các địa phương. Trong đó, khu vực từ cống của Xuân Thụy, quận Long Biên và Gia Lâm xả thải vào đây 260.000m3. Nguồn xả thải có các loại: Thứ nhất là từ các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề. Thứ hai là từ các khu đô thị và khu dân cư. Nguồn xả thải chưa qua hệ thống xử lý hòa với nước mưa đều xả thải ra hẳn Bắc Hưng Hải”, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh khẳng định.

Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì họp Chính phủ và yêu cầu các bộ, ngành, các địa phương phải có những giải pháp triệt để, thích hợp và ngắn hạn, dài hạn để xử lý vấn đề này. Trong đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Bộ Công an rà soát, kiểm tra các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, xử lý các doanh nghiệp xả thải không đúng quy định. Cùng với đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tăng cường quan trắc hệ thống thủy lợi; làm việc với các địa phương, dùng các nguồn lực vào việc xử lý nước thải của đô thị và nông thôn vào hệ thống Bắc Hưng Hải.
Cùng mối quan tâm, bà Đỗ Thị Việt Hà, đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang cũng “truy” người đứng đầu ngành tài nguyên, môi trường về nguyên nhân gây ô nhiễm sông Cầu. “Nhiều năm qua, tình trạng nguồn nước sông Cầu bị ô nhiễm rất nghiêm trọng. Nước nhuộm màu đen và hôi thối đã ảnh hưởng trực tiếp rất lớn đến cuộc sống của cử tri và Nhân dân một số huyện của tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh. Đại biểu Quốc hội tỉnh đã chất vấn Bộ trưởng về vấn đề này tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV và đoàn đại biểu Quốc hội. Ủy ban nhân dân tỉnh đã nhiều lần gửi văn bản kiến nghị đến Bộ Tài nguyên và Môi trường. Bộ đã có chỉ đạo xem xét xử lý, đã đưa ra được một số giải pháp, song đến nay tình trạng này vẫn chưa được giải quyết. Đề nghị Bộ trưởng cho biết tình hình thực hiện các nội dung đã trả lời chất vấn và các giải pháp đã đưa ra vì sao nhiều năm qua tình trạng này đến nay vẫn chưa được giải quyết? Theo Bộ trưởng, tình trạng ô nhiễm này có giải quyết được không? Nếu có thì Bộ trưởng có những giải pháp căn cơ nào để trong thời gian sớm nhất giải quyết được dứt điểm tình trạng này, đáp ứng sự mong mỏi, chờ đợi từng ngày của cử tri và Nhân dân?”, bà Hà chất vấn.

Trước những câu hỏi được nêu ra, Bộ trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết tình trạng ô nhiễm của sông Cầu ở lưu vực Bắc Giang có chung nguyên nhân với hệ thống Bắc Hưng Hải. Đó là nước thải từ các cụm công nghiệp, làng nghề chưa qua xử lý được xả thẳng vào sông Cầu. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thành lập tổ giám sát bảo vệ môi trường. Bộ đã đôn đốc tỉnh Bắc Ninh phối hợp với Bắc Giang chỉ đạo các sở có các giải pháp để xử lý liên quan đến làng giấy Phong Khê. “ Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề xuất một số giải pháp. Trong đó, chúng ta phải rà soát và xây dựng khu xử lý nước thải. Hiện nay khu Phong Khê 2 chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Khu Phong Khê 1 có công suất hoạt động 300 m3. Khu Phú Lâm, 35 cơ sở hoạt động chưa có khu xử lý nước thải tập trung. Hiện nay đề nghị tỉnh Bắc Ninh quan tâm đến nội dung này và phải xử lý, rà soát và tiếp tục giám sát, xử lý nước thải tập trung ở đây. Trong đó, về các nguồn thải, Bộ sẽ tiếp tục quan trắc, kiểm tra, giám sát cùng với tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang và phối hợp để xử lý nghiêm các kênh vi phạm. Cùng với đó, chúng ta cần phải tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân ở các làng nghề nâng cao ý thức. Chúng ta cũng phải huy động cả nguồn lực, từ ngân sách và xã hội hóa để tách hệ thống thu gom, xử lý nước thải ở các khu, cụm công nghiệp, làng nghề. Làm được như vậy sẽ xử lý được vấn đề ô nhiễm sông Cầu tại tỉnh Bắc Giang”, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết.
Đây không phải là lần đầu tiên tình trạng ô nhiễm tại hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải cũng như sông Cầu được nêu ra tại Quốc hội. Các đại biểu mong rằng, sau lần chất vấn này, các dòng sông sẽ được hồi sinh với những giải pháp mạnh mẽ và quyết liệt từ người đứng đầu Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Nghe bài viết dưới đây: