Cùng với Slepá mapa (Bản đồ mù) năm 2013 và Hotýlek (Khách sạn nhỏ) năm 2015, “Bác Hana” xuất bản năm 2017 được xem là cuốn tiểu thuyết thành công của tác giả và đã giành được nhiều giải thưởng. Đây là tác phẩm làm nên tên tuổi của nữ tác giả Alena Mornštajnová và khiến bà trở thành một trong những nhà văn được yêu thích nhất của văn học Séc đương đại. Tác phẩm đã được dịch sang 18 ngôn ngữ, được chuyển thể thành kịch sân khấu năm 2019 và có kế hoạch được sản xuất thành phim điện ảnh từ năm 2021.
Cuốn tiểu thuyết "Bác Hana" của tác giả Alena Mornštajnová là kết quả của việc nghiên cứu sâu rộng về sự kiện Holocaust, dựa trên những tài liệu lưu lại và những câu chuyện chứa đựng nỗi đau của những người sống sót từ trại tập trung. Ban đầu, tác giả dự định viết về dịch bệnh nhưng sau khi đọc các tài liệu tham khảo, bà đã tình cờ phát hiện ra "Danh sách Heller" ghi chép về gần hai trăm người Do Thái đã sống ở một thành phố, vào một buổi tối họ bước lên tàu và không bao giờ trở về nữa.
Câu chuyện được chia làm ba phần và trải dài theo hai dòng thời gian riêng biệt đưa độc giả khám phá thị trấn Meziříčí, nhà giam ở Terezín và trại tập trung Auschwitz-Birkenau trong suốt những năm từ 1940 - 1950.
Câu chuyện bắt đầu vào những năm 1950, tại một thành phố nhỏ ở Séc, gia đình của cô bé Mira 9 tuổi đã phải chống chọi với một trận dịch thương hàn. Và chỉ trong một thời gian ngắn, Mira trở thành trẻ mồ côi sau khi bố mẹ và hai em qua đời vì dịch bệnh. Mira trải qua thời thơ ấu và tuổi thiếu niên của mình với người thân duy nhất là bác Hana - một người phụ nữ lập dị và mong manh. Dần dần, Mira khám phá ra sự thật chôn giấu về quá khứ của Hana và lịch sử bi thảm của chính gia đình cô - một gia đình Do Thái.
Trong phần thứ hai của cuốn tiểu thuyết, độc giả được quay ngược thời gian về những ngày tháng châu Âu bị chiếm đóng khi các biện pháp bài Do Thái của Đức Quốc xã lần đầu tiên có hiệu lực.
Ở những chương cuối, người đọc chứng kiến một bộ phận người Do Thái sống sót phải chịu những tổn thương tâm lý kinh hoàng, vật lộn để tái hòa nhập xã hội sau chiến tranh. Điểm chung của những số phận đó chính là mặc cảm tội lỗi. Họ thấy có lỗi, khi chỉ có họ sống sót. Họ trở về một thế giới không muốn họ, một thế giới không hiểu họ.
Chia sẻ tại lễ ra mắt sách, PGS.TS Phạm Xuân Thạch cho rằng, điều độc đáo nhất của tiểu thuyết “Bác Hana” là góc nhìn lịch sử những số phận rất bình thường, là sự tự vấn của người Séc rằng đâu là trách nhiệm của chúng ta. “Trong dòng lịch sử tàn bạo, Hitler không thể làm được những điều tệ hại ở Châu Âu nếu không có sự mềm yếu, sự yếu đuối và kể cả sự ủng hộ của không ít người này. Cuốn sách là một sự tự vấn của người Séc rằng trách nhiệm của chúng ta ở đâu khi để cho bọn quốc xã làm những điều tồi tệ như vậy? Cuốn sách là một sự phân tích tinh tế sâu sắc và cũng rất nhân văn, cho thấy những người Séc bình thường đều có trách nhiệm khi để cho tội ác của Hitler diễn ra”.
Tiểu thuyết "Bác Hana" của tác giả Alena Mornštajnová, do dịch giả Bình Slavická chuyển ngữ. Dịch giả Bình Slavická đánh giá rằng “Hay, dễ đọc, thông minh, xúc động - đó là Hana của Alena Mornštajnová, một trong những nữ tác giả mà nhờ họ, văn học Séc không phải lo lại về chất lượng của mình”.
Cuốn tiểu thuyết vừa mang ý nghĩa nhân hậu, dịu dàng lại vừa có nghĩa là hổ thẹn. Hana không chỉ là tên của nhân vật chính, mà còn là cảm giác mà nhân vật ấy phải sống cùng suốt cuộc đời mình.
Nhà văn Alena Mornštajnová sinh năm 1963 tại Valašské Meziříčí, tốt nghiệp ngành ngôn ngữ Anh và ngôn ngữ Séc tại trường Đại học Ostrava, Cộng hòa Séc. Hiện tác giả đang là giáo viên tiếng Anh và dịch giả tại Séc. Bà đến với sáng tác tương đối muộn nhưng đã nhanh chóng thành công với nhiều tác phẩm ấn tượng. Trong đó, Tiểu thuyết "Bác Hana" giành giải thưởng Česká kniha (Giải thưởng sách của Séc) năm 2018.
