Đây là kết quả của Dự án thí điểm cải tạo Trung tâm Du khách Vườn Quốc gia Cúc Phương do Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam hỗ trợ thực hiện. Dự án được thực hiện nhằm thay đổi các thực hành chuyên môn dài hạn; mong muốn Vườn quốc gia hoàn thành tốt nhất sứ mệnh của mình đối với công chúng Việt Nam; phát huy các giá trị văn hóa, thiên nhiên, bảo vệ tốt hơn cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Với sự tư vấn của các chuyên gia Agnès Parent - Giám đốc Công chúng, Térésa Ribeyron - Trưởng phòng triển lãm lưu động của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Paris và chuyên gia thiết kế Patrick Hoarau, với ngôn ngữ hiện đại, phong cách truyền thống, tôn trọng tối đa văn hóa và tri thức bản địa; khai thác và làm sâu sắc nhất những điều kiện lập địa để chuyển tải thông điệp, lan tỏa vẻ đẹp của thiên nhiên Cúc Phương đến với công chúng và du khách. Trung tâm du khách được thiết kế phương án cải tạo trở thành một điểm tham quan không thể bỏ qua khi đến Vườn quốc gia.
Các mảng trưng bày gợi mở về những gì chúng ta có thể thấy khi tham quan trong Vườn. Các mảng thông tin trưng bày được thiết kế phân chia thành 3 khu vực: “CHÀO MỪNG”, “KHU RỪNG” và “KHÔNG GIAN TRẺ EM”, theo 3 tiêu chí: Trực quan và sát thực; Cho phép khám phá; Sử dụng nhiều hình thức trưng bày khác nhau.
Các hạng mục trưng bày tại Trung tâm du khách được thiết kế tối đa với việc sử dụng vật liệu địa phương. Mặt sàn không gian “CHÀO MỪNG” được làm bằng đá do những nghệ nhân đến từ làng đá Ninh Vân, Ninh Bình trực tiếp thi công, lắp đặt; một phần sàn đá được xử lý như sàn gỗ của không gian khám phá nhằm tạo sự liên kết giữa hai không gian; phần sàn của không gian “KHU RỪNG” được làm bằng gỗ, gợi lên những chiếc lá rơi trên rừng; trần nhà được thi công dưới dạng vòm tre đan, bao phủ toàn bộ không gian trưng bày. Tre có nguồn gốc tại địa phương, được xử lý, tạo hình và lắp ráp tại chỗ. Phần vòm này giúp hấp thụ âm thanh và che đi phần lắp đặt thiết bị kỹ thuật như hệ thống loa, ánh sáng, thông gió, đồng thời đem đến hiệu ứng ánh sáng tương tự với ánh nắng xuyên qua các tán cây trong rừng. Phần trụ trưng bày các mẫu vật bằng đồng cũng như sa bàn VQG Cúc Phương được làm bằng đá tại địa phương. Các phiến đá này được chọn trên tiêu chí hình dạng và tỉ lệ với mẫu vật. Khách tham quan được tự do chạm vào các mẫu vật bằng đồng trưng bày trên trụ đá này để cảm nhận.
Không gian trưng bày có sử dụng hiệu ứng âm thanh làm nền, với những đoạn âm thanh được tạo nên từ những bản thu lấy từ tự nhiên trong chính Vườn quốc gia Cúc Phương, gợi lên cuộc sống của cư dân trong rừng và môi trường xung quanh. Sàn của khu KHÔNG GIAN TRẺ EM được làm bằng đất sống, một loại vật liệu tự nhiên và thân thiện với môi trường. Sàn đất lấy cảm hứng từ kỹ thuật xây dựng nhà của người Việt Nam thời xưa, với phần sàn nhà được làm từ đất nện.
Tham quan Trung tâm du khách được khai thác theo 02 lộ trình gồm:
- Lộ trình tham quan nhanh (dưới 15 phút): Các chuyến tham quan dưới sự hướng dẫn của hướng dẫn viên, với thời lượng tham quan ngắn nhằm nắm bắt thông tin tổng quan về Vườn quốc gia sau đó tiếp tục khám phá trong Vườn. Lộ trình này chủ yếu trực quan, các công cụ trưng bày có tác dụng minh họa cho bài thuyết trình của hướng dẫn viên.
- Lộ trình chuyên sâu: Dành cho du khách lưu trú qua đêm tại Vườn hay những du khách có thời gian dài tự khám phá thông qua các hiện vật và nội dung trưng bày.
Ông Nguyễn Văn Chính, Giám đốc Vườn Quốc gia Cúc Phương cho biết, cùng với sự hỗ trợ, tư vấn của Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam và những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực bảo tàng, truyền thông quốc tế, Trung tâm du khách Cúc Phương sẽ là một trong những điểm đến không thể bỏ qua khi du khách và các em học sinh đến với Cúc Phương. Chúng tôi mong muốn thông qua đây sẽ truyền tải những thông điệp sâu sắc về thiên nhiên tươi đẹp và ý thức, trách nhiệm bảo tồn của chúng ta. Chúng tôi hy vọng Trung tâm du khách sẽ trở thành một điểm hấp dẫn, một phòng học lý tưởng về thiên nhiên thu hút được sự chú ý, quan tâm của đông đảo lượng khách tham quan và cộng đồng đến Vườn quốc gia Cúc Phương. Đồng thời, từ những sự hợp tác trong việc triển khai Dự án, quan hệ giữa Vườn quốc gia với Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam và Bảo tàng lịch sử tự nhiên quốc gia Paris ngày càng thắm thiết.
Trung tâm du khách Vườn quốc gia Cúc Phương là một trong 3 dự án thí điểm của chương trình FSPI “Chia sẻ và Gìn giữ di sản Việt Nam”. Bà Sophie Maysonnave, Tham tán Hợp tác và Hoạt động Văn hóa, đại diện Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam nhấn mạnh: “Chương trình FSPI này chính thức khởi động vào tháng 05/2022, được Bộ Châu Âu và Ngoại giao Pháp tài trợ 15 tỷ đồng (tương đương 600.000 euro), minh chứng cho tầm quan trọng mà Pháp đã dành cho các dự án hợp tác song phương hơn 20 năm qua trong lĩnh vực di sản, văn hóa và bảo tàng. “Tôi rất tự hào về kết quả của sự hợp tác này, một không gian triển lãm chạm tới mọi giác quan về vẻ đẹp phong phú của khu rừng hết sức đặc biệt này, được thiết kế bởi những chuyên gia của Pháp trong lĩnh vực bảo tàng và được thi công bằng vật liệu địa phương như đất sống và tre. Công trình hợp tác về di sản này như một lời mời gọi khám phá khu rừng và trên hết là một ví dụ tiêu biểu về văn hóa sẻ chia giữa hai nước chúng ta”.
