"Xanh hóa" đô thị
Theo các chuyên gia, tốc độ đô thị hóa quá nhanh đang kéo theo nhiều hệ lụy như ô nhiễm không khí, suy thoái hệ sinh thái và gia tăng hiệu ứng đảo nhiệt. Kiến trúc sư Trần Huy Ánh nhận định, khi đô thị trở thành “kẻ thù” của tự nhiên, nhân loại buộc phải thay đổi tư duy phát triển, hình thành chủ nghĩa đô thị mới, lấy sự cộng sinh giữa thiên nhiên và con người làm triết lý cốt lõi.
Một trong những hướng đi quan trọng hiện nay là phát triển kiến trúc xanh – xu hướng thiết kế và xây dựng hướng tới tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường và nâng cao chất lượng sống. Nhiều nghiên cứu cho thấy, công trình xanh có thể tiết kiệm khoảng 26% năng lượng, giảm 13% chi phí bảo trì và cắt giảm tới 33% lượng phát thải khí nhà kính so với công trình thông thường.
Theo kiến trúc sư Vũ Việt Dũng, kiến trúc xanh đang dần trở nên quen thuộc trong đời sống đô thị Việt Nam. Từ các quán cà phê, nhà hàng, khách sạn đến chung cư, nhà ở riêng lẻ, xu hướng tạo lập không gian sống xanh đã xuất hiện tại Việt Nam từ 5–7 năm trước và phát triển mạnh trong vài năm gần đây, đặc biệt thu hút sự quan tâm của giới trẻ.
Việt Nam được đánh giá có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu. Các giải pháp cải tạo nhanh như tăng mảng xanh quy mô nhỏ, đô thị chiến thuật, vườn mưa hay không gian công cộng linh hoạt có thể giúp giảm nhiệt độ bề mặt trung bình từ 5–10 độ C, đồng thời tăng 20–30% mức độ sử dụng không gian công cộng.
Tại Hà Nội, việc cải tạo ngõ xóm thành sân chơi cộng đồng hay mở rộng không gian đi bộ quanh Hồ Gươm đã cho thấy hiệu quả trong việc giảm hiệu ứng đảo nhiệt, cải thiện chất lượng không khí và tạo dựng bản sắc đô thị nhân văn, gần gũi.
Đối với nhà ở đô thị, đặc biệt là nhà ống và các khu chung cư cũ, giới chuyên môn đề xuất cần sớm ban hành quy chuẩn về diện tích thấm nước, mái xanh, tường xanh và tăng cường ứng dụng mô phỏng khí hậu trong thiết kế. Việc tận dụng hướng gió và ánh sáng tự nhiên ngay từ khâu thiết kế sẽ giúp giảm đáng kể nhu cầu sử dụng điều hòa và chiếu sáng nhân tạo, qua đó tiết kiệm năng lượng và nâng cao tiện nghi sống.
Để công trình xanh phát triển
Dù tiềm năng lớn, phát triển công trình xanh tại Việt Nam vẫn đối mặt với không ít rào cản như chi phí đầu tư ban đầu cao, cơ chế chính sách chưa đồng bộ và khó tiếp cận nguồn tài chính xanh. Vì vậy, sự phối hợp giữa doanh nghiệp đầu tư, đơn vị tư vấn, đào tạo và cơ quan quản lý được xem là yếu tố then chốt.
Theo ông Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, Môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), hệ thống chính sách pháp luật về công trình xanh và giao thông xanh hiện nay tương đối đầy đủ.
Đặc biệt, Quyết định số 21 của Thủ tướng Chính phủ về phân loại dự án xanh đã tạo cơ sở để các dự án này được hưởng ưu đãi về tín dụng và vay vốn. Việc “nhận diện” rõ công trình xanh được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, đồng thời góp phần giải quyết song song hai mục tiêu là bảo vệ môi trường và tăng trưởng kinh tế.
Các chuyên gia cho rằng, để kiến trúc và quy hoạch đô thị xanh phát huy hiệu quả, Việt Nam cần có chiến lược dài hạn, lộ trình rõ ràng và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà quản lý, giới chuyên môn và cộng đồng, tránh tình trạng phát triển manh mún, thiếu đồng bộ.
Kinh nghiệm từ các quốc gia châu Á cho thấy nhiều bài học giá trị. Bangkok phát triển mô hình “thành phố thấm hút” để chống ngập và cân bằng sinh thái, trong khi Hàn Quốc dành hàng chục năm phục hồi sông Hàn, giảm bê tông hóa và khôi phục hệ sinh thái ven sông.
Với Hà Nội, kiến trúc sư Trần Huy Ánh cho rằng, sông Hồng vẫn là lợi thế lớn khi còn giữ được nhiều nét nguyên bản. Thay vì theo đuổi các siêu dự án bê tông hóa, thành phố nên khai thác yếu tố tự nhiên này như một nền tảng để phát triển đô thị xanh, bền vững và giàu bản sắc.
Phát triển hạ tầng đô thị xanh không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu tất yếu nhằm nâng cao chất lượng sống, giảm áp lực môi trường và định hình diện mạo đô thị tương lai. Nhiều chuyên gia nhận định, Việt Nam đang đứng trước “thời điểm vàng” để thúc đẩy đô thị xanh, khi hội tụ đủ tiềm lực, cơ hội và điều kiện, cùng với sự hợp tác liên ngành ngày càng hiệu quả.
Nghe audio tại đây:
