Đoàn nghệ nhân dân tộc Xơ Đăng, thôn Đăk Rơ Gia, xã Kon Đào, tỉnh Quảng Ngãi tái hiện Lễ cúng máng nước truyền thống tại Làng Văn hóa

Người Xơ Đăng sống ở lưng chừng núi. Nguồn nước cung cấp cho sinh hoạt và phục vụ nhu cầu hàng ngày của bà con chủ yếu dựa vào nguồn nước tự nhiên chảy từ khe núi. Khi chọn đất lập làng, họ luôn cư trú nơi gần các con sông, con suối.

Với quan niệm vạn vật hữu linh, mỗi gốc cây, ngọn núi, con sông, con suối đều có thần linh cai quản. Vì vậy, người Xơ Đăng có nghi lễ cúng máng nước hàng năm.

Nghi lễ cúng máng nước diễn ra dịp tháng 3 hoặc tháng 10, trước khi tổ chức lễ mừng lúa mới. Lễ cúng máng nước không chỉ nhằm tạ ơn thần linh, cầu mong cho con suối nhiều nước, con người mạnh khỏe, vật nuôi đầy đàn, mùa màng bội thu… mà còn gắn kết cộng đồng buôn làng.

Tại làng dân tộc Xơ Đăng của Làng Văn hóa, một máng nước tượng trưng được dựng lên. Trong truyền thống, máng nước của làng thường đặt gần nhà Rông để cả làng cùng sử dụng. Máng nước này nối từ đầu nguồn nước về làng.
Trước khi tiến hành nghi lễ cúng máng nước, ông chủ làng sẽ chỉ đạo các thành viên sửa soạn máng nước. Họ dọn dẹp, gia cố máng nước tại làng và trên đầu nguồn. Trường hợp máng nước bị hỏng, cánh thanh niên sẽ phải bắc một máng nước mới.
Dúi là lễ vật không thể thiếu khi dâng thần tại đầu nguồn nước
Thịt, rượu, gà cũng đã sẵn sàng cho nghi lễ tại làng
Ngày lễ chính thức, bà con dân làng tập trung tại máng nước của làng cùng chủ làng làm lễ. Trước tiên, chủ làng cúng báo, xin thần linh cho nghi lễ diễn ra suôn sẻ.
Già làng vẩy nước "thiêng" nhằm rửa sạch mọi điều không may mắn cho dân làng
Sau khi cúng báo thần linh, già làng dẫn đầu bà con cùng đi lên nguồn nước làm lễ
Đoàn người nối dài mang lễ vật, nêu
Đồng bào các dân tộc Cơ Tu, Tà Ôi, Gia Rai, Ba Na, Ê Đê... đang hoạt động tại làng hòa cùng người Xơ Đăng lên đầu nguồn nước.
Nhịp trống, nhịp chiêng, tiếng cười nói rổn rảng trên cung đường ra máng nước đầu nguồn.
Tại nguồn nước, già làng khẩn cầu thần linh ban nước đủ đầy cho dân làng sản suất, sinh hoạt, mùa màng bội thu, con người khỏe mạnh
Nước "thiêng" được vẩy xung quanh để tẩy trần
Trước sự chứng kiến của các quan khách, con vật hiến tế được đưa đi xung quanh nguồn nước. Người phụ lễ cầm con vật hiến sinh đi trước, theo sau chủ lễ cầm nước "thiêng" vẩy ra xung quanh. Một thành viên trong làng cầm cây long hi - loại cây lá dài vừa đi vừa làm động tác quét xung quanh. Đoàn người cùng khẩn cầu thần linh cho nước không cạn, những điều may mắn sẽ đến với dân làng.
Kết thúc vòng đi, con vật hiến sinh được cắt tiết. Máu của nó được nhỏ xuống trực tiếp tại nguồn nước và xung quanh vũng nước. Đây chính là nghi thức dâng lễ vật lên thần linh. Trong quan niệm của người Xơ Đăng, huyết của dúi tinh khiết, là lòng thành của bà con dâng lên thần.
Kết thúc nghi thức hiến sinh, chủ lễ và già làng hỏi ý kiến thần linh bằng việc tung hai thanh tre trước nguồn nước. Một thanh xấp, một thanh ngửa chứng tỏ thần linh đã chấp nhận lời khẩn cầu của dân làng. Mọi người hồ hởi về làng tiếp tục thực hiện các lễ thức tiếp theo.
Tại máng nước của làng, chủ lễ dâng gà, dựng nêu và khẩn cầu thần linh che chở cho buôn làng, cho nước đủ dùng.
Con vật hiến tế lại được đưa đi một vòng quanh máng nước. Những con vật hiến tế sau đó được đem làm chín và cúng lần hai tại máng nước này.
Cúng xong, bà chủ làng đại diện các hộ gia đình hứng những giọt nước đầu tiên chảy từ máng đem về nhà làm lễ. Sau đó lần lượt những phụ nữ khác cùng đi hứng nước mang về gia đình.
Mọi người hứng nước lấy may
Lũ trẻ con bên dòng nước mát của làng.
Mọi thứ đã được nấu chín, gia đình làm nghi thức ăn phép cơm, thịt các con vật hiến sinh tại nhà. Trước khi ăn, mọi người đều cầu khấn thần linh. Sau đó, chủ hộ uống rượu, ăn cơm, thịt làm phép đầu tiên rồi đến các thành viên gia đình.
Bà con dân làng, du khách cùng chung vui nghi lễ cúng máng nước diễn ra thành công.