Thực tiễn cho thấy nhu cầu sáng tạo, sở hữu và sưu tập tác phẩm nghệ thuật tại Việt Nam là rất lớn, nhưng thiếu hệ sinh thái giao dịch chính thức khiến thị trường không thể phát triển đúng tiềm năng. Tại phiên chất vấn ngày 19/6, đại biểu Trần Thị Thu Đông - Đoàn ĐBQH tỉnh Bạc Liêu nêu thực trạng thị trường sản phẩm văn hóa, nghệ thuật trong nước còn manh mún, thiếu nền tảng giao dịch chuyên nghiệp, chưa tương xứng với nhu cầu sáng tạo và sưu tập trong giới nghệ sĩ và công chúng. Trong bối cảnh Chính phủ đang đề xuất thành lập các trung tâm tài chính quốc tế, trong đó có kế hoạch xây dựng sàn giao dịch chuyên biệt cho tác phẩm nghệ thuật, đại biểu đề nghị làm rõ giải pháp để thị trường này phát triển chuyên nghiệp, minh bạch, bền vững, không bị lợi dụng cho mục đích rửa tiền.
Tiếp thu ý kiến, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết Chính phủ hoàn toàn chia sẻ với nhận định về tiềm năng phát triển của lĩnh vực này. Theo ông, trong đề án xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, Chính phủ đã đưa ra phương án thành lập các sàn giao dịch văn hóa – nghệ thuật, bao gồm sàn mỹ thuật, nhiếp ảnh, văn học số và nghệ thuật trình diễn.
Đáng chú ý, các sàn giao dịch này không chỉ dừng ở tác phẩm vật lý mà sẽ mở rộng sang tác phẩm số, gắn với công nghệ blockchain nhằm tăng cường xác thực quyền sở hữu, thanh toán minh bạch và truy xuất giao dịch. Mô hình này đã được triển khai tại một số quốc gia và đang được nghiên cứu để áp dụng phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.
Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng cảnh báo rằng việc phát triển các nền tảng này có thể tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng để hợp thức hóa dòng tiền bất hợp pháp thông qua giao dịch tác phẩm nghệ thuật, hoặc bị đầu cơ, thổi giá gây bất ổn thị trường. Do đó, việc kiểm soát rủi ro ngay từ giai đoạn thiết kế chính sách là yêu cầu đặt ra cấp thiết.
Về giải pháp cụ thể, Bộ Tài chính cho biết sẽ phối hợp với các bộ ngành nghiên cứu, xây dựng nghị định hướng dẫn nhằm tạo khung pháp lý chuyên biệt cho đăng ký, giao dịch và định giá tác phẩm nghệ thuật. Trong đó sẽ có cơ chế kiểm soát giao dịch giá trị lớn, tránh tình trạng thao túng, thổi giá, cũng như ngăn chặn các hành vi rửa tiền qua hình thức mua bán tác phẩm.
Song song đó, Chính phủ sẽ đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong xác thực quyền sở hữu, truy vết quá trình giao dịch, đấu giá, chuyển nhượng. Một cơ chế giám sát liên ngành giữa tài chính – văn hóa – công an cũng sẽ được thiết lập để đảm bảo thị trường hoạt động minh bạch, đúng mục đích, không bị biến tướng.
Việc xây dựng các sàn giao dịch chuyên biệt, nếu được quản lý chặt chẽ, không chỉ góp phần nâng cao thu nhập cho giới nghệ sĩ mà còn hiện thực hóa mục tiêu phát triển ngành công nghiệp văn hóa thành một động lực tăng trưởng mới – như Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2030 đã đề ra.
