Năm 2020 nồng độ PM2.5 trung bình ở nước ta là 8 - 35,8 μg/m3, giảm so với năm 2019. Miền Bắc có 10/25 tỉnh, thành phố (chiếm 40%) có nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm toàn tỉnh/thành vượt quy chuẩn quốc gia QCVN 05:2013/BTNMT. Nồng độ bụi PM2.5 của tất cả các tỉnh, thành phố trên toàn quốc trong giai đoạn 2019 - 2020 đều vượt nhiều lần mức khuyến nghị cho sức khỏe cộng đồng của WHO năm 2021 (5 μg/m3) hoặc năm 2005 (10 μg/m3).
Các vùng có nồng độ bụi PM2.5 cao là Đồng bằng sông Hồng (Hà Nội và các tỉnh lân cận), Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh (các khu vực ven biển), và TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Bình Dương.
Năm 2020, Hà Nội là thành phố đứng thứ 6 trong xếp hạng các tỉnh, thành phố có nồng độ bụi PM2.5 trung bình cao nhất. Năm 2020, có 29/30 quận/huyện có nồng độ trung bình năm vượt quy chuẩn quốc gia. Nồng độ bụi PM2.5 có chênh lệch theo mùa, cao hơn từ 11 - tháng 3 và thấp hơn từ tháng 5 - tháng 9.
Theo báo cáo chất lượng không khí toàn cầu của IQAir năm 2022, Nồng độ PM2.5 trung bình năm 2021 tại Việt Nam theo trọng số dân số là 24,7 μg/m3, có xu hướng giảm so với năm 2020 là 28,1 μg/m3 và năm 2019 là 34,1 μg/m3. Xét trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam đứng thứ 5 trên 9 quốc gia; và xét trên toàn thế giới, Việt Nam xếp thứ 36/117 quốc gia có nồng độ PM2.5 cao nhất.
Năm 2021, trước các nguy cơ và tác động sức khỏe do ô nhiễm bụi PM2.5, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cập nhật Hướng dẫn toàn cầu về Chất lượng không khí xung quanh nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước các chất ô nhiễm, trong đó thắt chặt các ngưỡng khuyến nghị, cụ thể từ 10 μg/m3 xuống 5 μg/m3 đối với nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm.
Các nghiên cứu trong nước và quốc tế đã chỉ ra tác động sức khỏe của bụi mịn ô nhiễm không khí từ bụi PM2,5 có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng ở Việt Nam. Ô nhiễm không khí là một trong năm yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm, chỉ xếp sau cao huyết áp, hút thuốc, đái tháo đường và nguy cơ liên quan đến yếu tố dinh dưỡng.
Các nghiên cứu trên thế giới ban đầu cho thấy người dân sinh sống ở các khu vực ô nhiễm không khí có xu hướng mắc và tử vong do Covid-19 cao hơn. Việc tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí có thể làm suy giảm hệ thống miễn dịch, dẫn đến tăng tính nhạy cảm với vi rút và gây nhiễm vi rút nghiêm trọng hơn. Do đó, giảm ô nhiễm không khí cũng là một cách giảm gánh nặng bệnh tật của đại dịch COVID-19.
Nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm không khí là hoạt động công nghiệp, giao thông, đốt rơm rạ, đun nấu (dân sinh và thương mại), đốt rác thải, bụi đường. Trong đó, ô nhiễm không khí do bụi PM2,5 tại Hà Nội bị ảnh hưởng rất lớn từ nguồn bên ngoài, cụ thể chỉ có ⅓ lượng bụi mịn PM2,5 sinh ra trực tiếp từ các nguồn thải tại địa bàn thành phố, và ⅔ lượng bụi còn lại đến từ các tỉnh lân cận, khu vực Đồng bằng sông Hồng, lan truyền từ xa và các nguồn tự nhiên.
Ô nhiễm không khí ảnh hưởng tới cuộc sống của mỗi chúng ta. Để nâng cao chất lượng không khí một cách hiệu quả, cần có các giải pháp trung hạn và dài hạn từ các cơ quan chức năng. Đã là thời điểm mà cần sự chung tay của mỗi người, hành động vì môi trường không khí sạch và sức khỏe cộng đồng./.
