Thời gian qua, TP Hà Nội đã quyết liệt dẹp bỏ chợ “cóc”, chợ tạm, nhưng trên thực tế, việc làm này chỉ như “bắt cóc bỏ đĩa”. Chỉ vài ngày sau khi dẹp bỏ, các chợ lại hoạt động bình thường hoặc chỗ này chưa kịp dẹp, chỗ khác đã “mọc” lên chợ mới.
Trước thực tế này, UBND thành phố Hà Nội mới đây đã ban hành công văn về việc triển khai thực hiện Nghị quyết của HĐND thành phố “Xử lý dứt điểm các chợ không phù hợp quy hoạch, các tụ điểm kinh doanh tự phát và hoạt động giết mổ gia súc, gia cầm nhỏ lẻ trên địa bàn trong năm 2025”. Đa số người dân đều đồng tình, ủng hộ chủ trương này của Thành phố và cho rằng điều này sẽ giúp mang lại hiệu quả trong việc chỉnh trang đô thị, bảo vệ an ninh trật tự và vệ sinh an toàn thực phẩm.
KTS Trần Huy Ánh - Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho biết, Hà Nội là một thành phố "may mắn" khi có mối quan hệ mật thiết với nông thôn, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và tiêu thụ thực phẩm/nông sản. 50% nhu cầu mua sắm trong nội thành và 70% ngoại thành là mua sắm thực phẩm thiết yếu hàng ngày: rau, củ, quả, thịt, cá các loại. Xét về mặt dinh dưỡng thì toàn là loại hàng hóa tươi sống, như vậy mối liên kết từ sản xuất đến tiêu dùng rất chặt chẽ, và mối liên hệ giữa sản xuất - chế biến - tiêu dùng thực phẩm sẽ đảm bảo hai lợi thế quan trọng, giá cả hợp lý và chất lượng tốt nhất.
"Tuy nhiên, bất cập ở đây là thị trường tự phát, khó kiểm soát chất lượng, nguồn gốc dẫn đến những vấn nạn hàng giả, ngộ độc thực phẩm do gian lận, trục lợi bất lương của một số đối tượng xấu. Mặt khác do tiếp cận người mua bán nhanh chóng nhất có thể nên vỉa hè lòng đường bị chiếm dụng mất an toàn giao thông, mỹ quan đường phố và vệ sinh môi trường".
Có một thực tế là trong khi nhiều chợ quy hoạch không thu hút được người tiêu dùng thì chợ cóc, chợ tạm lại tấp nập người mua mà nguyên nhân là do quy hoạch yếu kém, không nghiên cứu thấu đáo các yếu tố giao thông, luồng tuyến, cung cầu, thói quen sinh hoạt mua sắm của người dân. Bên cạnh đó có cả sự trục lợi của những tổ chức cá nhân liên quan. Ví dụ như Hà Nội vốn có những chợ dân sinh rất tấp nập như chợ Hàng Da, Cửa Nam, Chợ Mơ... rất thuận tiện cho việc mua bán hàng ngày, nhưng lại chuyển đổi thành các siêu thị, bất động sản… để tái bố trí cho bà con tới mua bán vào các vị trí bất lợi. Đó là chưa kể những khoản thu vượt quá lời lãi ít ỏi của mớ rau mớ cá đã gây khó cho cả người mua lẫn người bán, dẫn đến việc bà con rời chợ ra vỉa hé mua bán.
Cũng theo KTS Trần Huy Ánh, để giải quyết dứt điểm tình trạng “chợ tạm”, “chợ cóc” và ngăn chặn nguy cơ tái vi phạm, các lực lượng chức năng cần tận dụng không gian dư thừa sau xắp xếp.
"Cá nhân tôi cho rằng nên lấy 2 phường trung tâm thành phố là Hoàn Kiếm và Cửa Nam thực hiện, bởi vì trước đây họ đã xóa chợ tạm Hàng Bè, Âm Phủ và có nhiều kinh nghiệm tổ chức các chợ công cộng truyền thống. Họ lại đang hợp tác với các trường Đại học, Hội Kiến trúc sư Hà Nội nghiên cứu thiết kế tái thiết đô thị, chuyển đổi số toàn diện quản trị đô thị… Những thành công hay tồn tại sẽ là bài học thực tiễn để triển khai quy mô lớn hơn".
Dẹp chợ cóc, chợ tạm là để dựng lên một đô thị văn minh, trong đó "không ai bị bỏ lại phía sau". Nếu Hà Nội thực sự quyết tâm năm 2025 là dấu mốc xóa chợ cóc, thì điều mà nhiều người mong đợi không chỉ là các đợt ra quân, mà là một lộ trình nhân văn, bền vững và có phương án thay thế rõ ràng, công khai.
Tất nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể đóng góp vào mục tiêu này nếu từ hôm nay lựa chọn thay đổi hành vi mua sắm, buôn bán của mình.
