Việt Nam đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, nhất là ô nhiễm không khí và nguồn nước. Các nguồn thải chính gây ô nhiễm môi trường tại Việt Nam điển hình là các phương tiện sử dụng nhiên liệu kém chất lượng, phát thải lượng lớn khí CO2, Nox hay bụi mịn. Tại các đô thị lớn, nồng độ bụi mịn PM2.5 nhiều thời điểm vượt quy chuẩn cho phép, trở thành thách thức lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng.
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm Việt Nam phát sinh hơn 1,8 triệu tấn chất thải nguy hại, gần 26 triệu tấn rác sinh hoạt, và hàng nghìn tấn khí thải từ giao thông và công nghiệp. Bên cạnh đó, các nhà máy công nghiệp như nhiệt điện, xi măng, thép, dệt nhuộm xả thải trực tiếp ra môi trường mà không qua xử lý. Việc sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu không kiểm soát gây ô nhiễm nguồn nước và đất. Các chất thải sinh hoạt không dược thu gom và xử lý kịp thời gây ô nhiễm môi trường sống. Theo chia sẻ của GS, TSKH Đặng Huy Huỳnh, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên Môi trường Việt Nam, trong tình hình biến đổi khí hậu hiện nay, việc xảy ra sự cố môi trường càng ngày càng nghiêm trọng.
Ðối với chất lượng môi trường nước trên các lưu vực sông chưa ghi nhận ô nhiễm kim loại và hóa chất bảo vệ thực vật. Tuy nhiên, ô nhiễm cục bộ vẫn diễn ra tại các đoạn sông chảy qua khu vực đông dân cư, khu vực sản xuất như lưu vực các sông: Cầu, Nhuệ-Ðáy, Ðồng Nai, Bắc Hưng Hải... Ðáng lưu ý tình trạng nước dưới đất đang dần cạn kiệt, tác động đến môi trường nước ngầm và gây ô nhiễm mặn tại cửa sông. Thêm vào đó lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tại nước ta tiếp tục gia tăng.
Trước tình hình đó, Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp nhằm kiểm soát nguồn thải gây ô nhiễm như hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường giám sát và xử lý vi phạm cũng như nâng cao nhận thức cộng đồng về việc bảo vệ môi trường, kiểm soát nguồn thải gây ô nhiễm. Nhiều văn bản pháp luật nhằm kiểm soát ô nhiễm môi trường được ban hành như Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2025-2030. Song song với đó là việc các cơ quan chức năng tăng cường giám sát, kiểm tra và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, đầu tư xây dựng cải tạo trạm trung chuyển, điểm tập kết chất thải rắn trên địa bàn thành phố đảm bảo việc tập kết và vận chuyển thuận lợi đến các khu xử lý chất thải rắn tập trung. Ông Hoàng Anh Tuấn, Phó Giám đốc Sở Công Thương Bắc Ninh cho biết, Bắc Ninh xác định đây là việc rất quan trọng. Khi sự cố xảy ra thì sẽ ảnh hưởng đến cộng đồng dân cư cũng như là các doanh nghiệp xung quanh cũng như sức khỏe con người. “Trên cơ sở này, Sở Công thương cũng cập nhật kiến thứcpháp luật và tham mưu cho UBND tỉnh ban hành những kế hoạch ứng phó khi sự cố xảy ra cấp tỉnh”, ông Tuấn cho biết thêm.
Trước đây, trong nông nghiệp việc xả thải lớn và khó kiểm soát khi hàng trăm tấn bao bì thuốc trừ sâu bị vứt xuống kênh rạch, nước thải từ ao nuôi cá, nuôi tôm tràn ra môi trường tự nhiên. Tuy nhiên, từ năm 2024 đến nay, những mô hình xử lý rơm rạ, phân bón hữu cơ và ao nuôi tuần hoàn đã thay đổi đáng kể tình hình ô nhiễm môi trường nơi đây. Khi mô hình tuần hoàn được triển khai, nước thải ao tôm được xử lý qua bể lọc sinh học, tái sử dụng, chi phí giảm và ô nhiễm giảm.
Tại nhiều Khu công nghiệp trong cả nước, những nhà máy trước đây từng bị nêu tên vì xả thải vượt chuẩn nhưng vài năm trở lại đây, màu nước đen đục thường thấy đã không còn. Hệ thống xử lý nước thải tập trung đã được thay thế hoàn toàn bằng công nghệ tự động, kết nối trực tuyến với Sở Nông nghiệp và Môi trường, mọi số liệu đều được tự động truyền về cơ quan quản lý. Hệ thống quan trắc tự động 24/7, camera giám sát tại ống khói, hệ thống cảnh báo khí thải hỏng và bộ tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn trước rất nhiều nên khi có doanh nghiệp vi phạm, hệ thống cảnh báo sẽ báo ngay lập tức. Mức phạt giờ rất nặng, các doanh nghiệp đều hiểu rằng vi phạm môi trường là tự hại chính mình do đó nhiều doanh nghiệp đã tự trang bị các thiết bị kiểm soát để cảnh báo, phát hiện sớm các vi phạm. Ông Đặng Tiến Đức, Phó giám đốc công ty TNHH Một thành viên Hóa chất Đức Giang Lào Cai cho biết, hiện công ty đã lắp đặt 13 trạm quan trắc online khí thải, từ đó phát hiện các nguy cơ phát sinh khí thải không đạt tiêu chuẩn để từ đó điều chỉnh công nghệ sao cho phù hợp.
Việc kiểm soát nguồn thải gây ô nhiễm môi trường là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách đối với Việt Nam. Mặc dù đạt được một số thành tựu nhất định nhưng vẫn còn nhiều thách thức càn phải vượt qua. Nhằm bảo vệ môi trường sống cho thế hệ tương lai cần tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp từ hoàn thiện chể chế, tăng cường giám sát đến nâng cao nhận thực cộng động. Để đạt được mục tiêu bảo vệ môi trường bền vững, cần có sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân./.
