Năng suất lao động có ý nghĩa quan trọng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, chỉ tiêu tăng năng suất lao động năm 2022 dự kiến chỉ đạt 4,7-5,2%, thấp hơn nhiều so với kế hoạch đề ra, thậm chí thấp hơn tốc độ tăng năng suất lao động xã hội năm 2021.
Thảo luận tại nghị trường Quốc hội, nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại về vấn đề này. “Tại sao năng suất lao động của chúng ta lại không đạt chỉ tiêu? Đây là điều tôi rất băn khoăn”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) đặt câu hỏi.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, nhìn vào chỉ tiêu tăng năng suất lao động chúng ta có thể đánh giá được hiệu suất làm việc của lao động. Chỉ tiêu này không đạt chứng tỏ chất lượng lao động, chất lượng nguồn nhân lực của chúng ta còn thấp và ý thức lao động chưa cao, tiềm năng lao động chưa được khai thác tốt. Năng suất lao động không đạt được chỉ tiêu còn là sự lãng phí. “Năng suất lao động thấp so với đầu tư là có sự lãng phí không nhỏ về thời gian lao động, tiềm năng lao động và những đầu tư vào hạ tầng lao động”, bà Nga nhấn mạnh
Chỉ tiêu tăng năng suất lao động năm 2022 dự kiến không đạt cũng khiến đại biểu Phan Viết Lượng (đoàn Bình Phước) băn khoăn. Bởi hiện tại, năng suất lao động của nước ta đang có khoảng cách khá xa với năng suất của lao động ở các nước trong khu vực và thế giới.
Chỉ tiêu này không đạt sẽ khiến việc thu hẹp khoảng cách với các nước càng trở nên khó khăn hơn. “Hiện nay, năng suất lao động của Việt Nam vẫn ở mức thấp so với các nước ASEAN. Bởi vậy, trong năm 2023 và các năm tiếp theo, nếu chúng ta không quyết tâm và nỗ lực để nâng cao hơn nữa năng suất lao động thì không thể thu hẹp khoảng cách với các quốc gia và điều này ảnh hưởng rất lớn đến nỗ lực phát triển kinh tế, xã hội, nhất là khi Việt Nam phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số, già hóa lao động trong vòng 20 năm tới”, đại biểu Phan Viết Lượng phân tích.
Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh (đoàn Ninh Bình) còn thấy khó hiểu khi chỉ tiêu tăng năng suất lao động năm 2022 dự kiến chỉ đạt 4,7-5,2%. Theo bà, đây là một nghịch lý. “Vì sao năng suất lao động chưa cao trong khi trình độ lao động, tiến bộ khoa học, kỹ thuật ngày càng tăng; bài toán chênh lệch cung cầu, vừa thừa vừa thiếu lao động, làm thế nào để thích ứng với thị trường lao động theo xu hướng chuyển đổi số, cơ cấu ngành nghề và các cơ hội việc làm mới hậu Covid-19”, bà Thanh thắc mắc.
Theo bà Thanh, nguyên nhân của vấn đề này là do quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội chưa tính đến phát triển nguồn nhân lực; tốc độ đô thị hóa nhanh hơn khả năng chuyển dịch của nguồn cung lao động; sự chênh lệch giữa ngành nghề đào tạo và nhu cầu của thị trường, các ngành chế biến, chế tạo công nghệ cao, thương mại điện tử, logistics là những ngành thu hút FDI lớn, tạo giá trị gia tăng cao song tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ ở mức 20%-25% và năng suất lao động lại thấp hơn nhiều ngành có giá trị gia tăng thấp như khai khoáng, điện, nước, bất động sản.
Trên sở sở phân tích nguyên nhân của vấn đề, bà Thanh đề nghị Quốc hội xem xét, sớm thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia và quyết tâm hoàn thiện môi trường, thể chế pháp luật để có thể triển khai thành công các chỉ đạo, chính sách thúc đẩy năng suất lao động của Đảng, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương thúc đẩy phong trào tăng năng suất lao động, kết nối hiệu quả giữa các Bộ, ngành, địa phương. Ủy ban Năng suất Quốc gia sẽ hình thành bộ máy cơ quan chuyên sâu về năng suất quốc gia, thực hiện nhiệm vụ điều phối phối hợp các cái động lực tăng trưởng năng suất quốc gia của Việt Nam.
Bà Thanh cũng kiến nghị Quốc hội sớm sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Việc làm phù hợp với hình thái việc làm, nghề nghiệp mới, quan hệ lao động mới.
Đề cập giải pháp cho vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) đề nghị Chính phủ rà soát và xem xét, bổ sung vào mục tiêu tổng quát về phát triển kinh tế xã hội của đất nước thêm một mục tiêu là cải thiện rõ rệt năng suất lao động xã hội. Để đạt được chỉ tiêu, Chính phủ cần có nâng cao chất lượng đào tạo nghề, kỹ năng lao động, nâng cao kỷ luật, kỷ cương lao động, nâng cao năng lực tư duy của lao động để theo kịp với sự phát triển nhanh của khoa học kỹ thuật và gắn trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương đối với việc nâng cao năng suất lao động xã hội.
Nhấn mạnh, chất lượng nguồn nhân lực là một trong những nhân tố quyết định đến tăng năng suất lao động, đại biểu Phan Viết Lượng (đoàn Bình Phước) kiến nghị Chính phủ nghiên cứu xây dựng đề án tổng thể, quyết liệt chỉ đạo để có giải pháp hiệu quả, tạo đột phá về tăng năng suất lao động để thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững kinh tế xã hội đất nước.
Theo đại biểu Lượng, Chính phủ cần ưu tiên nguồn lực đầu tư cho giáo dục đào tạo, sớm khắc phục tình trạng tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp, cơ cấu đào tạo thiếu hợp lý, thiếu hụt lao động có tay nghề cao, khoảng cách giữa giáo dục nghề nghiệp và nhu cầu của thị trường lao động còn lớn như hiện nay.
Trước băn khoăn và các ý kiến kiến nghị của đại biểu, trong phần giải trình tại nghị trường sáng 28/10, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Đào Ngọc Dung thừa nhận vẫn còn thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, năng suất lao động còn thấp. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư sớm ban hành Chỉ thị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng với giáo dục nghề nghiệp và xây dựng thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, bền vững phát triển.
