Sáng nay (04/12) Quốc hội làm việc tại hội trường, thảo luận nhiều nội dung quan trọng, như: Các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; Dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; các Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước; Các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
Phát biểu tại hội trường, các đại biểu ghi nhận và đánh giá cao kết quả đạt được của các cơ quan cũng như người đứng đầu nhưng vẫn còn đó nỗi trăn trở.
Nhiệm kỳ phi thường của Quốc hội
Thảo luận về Dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội, đại biểu Ngô Trung Thành, Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Lắk đánh giá nhiệm kỳ khóa XV diễn ra trong bối cảnh đặc biệt chưa từng có. Trong những năm đầu của nhiệm kỳ, đại dịch COVID-19 đã tạo ra thách thức chưa từng có tiền lệ.
Tuy nhiên, trong khó khăn ấy, Quốc hội đã có những quyết sách lịch sử, đầy trí tuệ và bản lĩnh. Đó là việc ban hành nghị quyết 30/2021, trao quyền mạnh mẽ cho Chính phủ; đồng thời ban hành nhiều luật, nghị quyết khác đáp ứng các yêu cầu cấp thiết của tình hình.
Kết quả, trong khi nhiều quốc gia còn đang vật lộn với dịch bệnh, kinh tế suy giảm sâu, thì Việt Nam đã sớm kiểm soát được dịch bệnh, mở cửa an toàn và khôi phục mạnh mẽ hoạt động sản xuất, kinh doanh.
“Tỉ lệ tử vong do COVID-19 ở nước ta chỉ khoảng 0,37%, bằng 1/3 mức trung bình của thế giới; tăng trưởng GDP phục hồi ngoạn mục, từ 2,58% năm 2021 lên 8,02% năm 2022, thuộc nhóm cao nhất thế giới và duy trì đà tăng trưởng cao trong suốt cả nhiệm kỳ. Với bối cảnh khó khăn, thách thức như vậy, kết quả đó, không thể nói là không phi thường được”, đại biểu Ngô Trung Thành nêu dẫn chứng và khẳng định.
Nặng trĩu nỗi lo về chi phí học hành, thi cử
Đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị ghi nhận và đánh giá cao sự quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, điển hình là trong việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy. Theo bà, song hành với việc này là những quyết sách mang ý nghĩa lịch sử, có tính cách mạng mang tính đột phá.
Tuy nhiên, sự điều hành, chỉ đạo trong một số lĩnh vực vẫn bộc lộ hạn chế. Như trong lĩnh vực giá dục, thi cử vẫn là “gánh nặng” với học sinh.
“Kỳ thi vào lớp 10 đang trở thành một kỳ thi quốc gia thu nhỏ với áp lực nặng nề. Trong khi đó, Trung học phổ thông (THPT) là bậc học phổ thông, mọi học sinh đều có quyền được học”, bà Nga nêu dẫn chứng.
Bà Nga nêu thực tế việc phân luồng sau Trung học cơ sở (THCS) đang bị hiểu sai, thực hiện sai và phổ biến trong thực tế.
“Ai thi trượt vào THPT thì đi học nghề. Phân luồng bị gắn với thất bại, không phải lựa chọn. Đây là kiểu phân luồng cưỡng bức thay vì ai có sở trường, định hướng nghề nghiệp rõ ràng thì chọn con đường phù hợp”, bà Nga phân tích.
Một nghịch lý nữa cũng được đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga nêu ra và cho rằng đáng lo ngại. Đó là kỳ thi vào trường công lập quá căng khiến nhiều em dù học tốt nhưng không vượt qua kỳ thi đầy cạnh tranh này.
“Nhìn những gương mặt bơ phờ, đờ đẫn vì áp lực thi cử của những trẻ em mới 15 tuổi; đọc những bức thư đầy tuyệt vọng các trẻ em khi không vượt nổi kỳ thi vào THPT mà thấy nhói lòng”, bà Nga chia sẻ.
Theo bà Nga, thự tế này còn đẩy nhiều học sinh gia đình khó khăn phải vào trường tư, nơi thường có chi phí cao hơn các trường công lập.
“Kết qủa là học sinh gia đình khó khăn buộc phải vào trường tư, với học phí cao vượt quá khả năng của gia đình. Trường tư phải cung cấp dịch vụ chất lượng cao, dành cho gia đình có điều kiện. Điều này đang khiến công bằng trong giáo dục không được đảm bảo”, bà Nga nhận định.
Từ những thực trạng nhức nhối này, bà Nga kiến nghị ngay trong năm học 2026-2027, phải mở rộng cánh cửa THPT, đầu tư có bài bản cho trung học nghề và tôn trọng quyền lựa chọn của người học.
Bà nhấn mạnh quan điểm cải tiến thi cử, điều chỉnh lại phương thức tuyển sinh lớp 10 theo hướng giảm áp lực, nhiều cơ hội hơn cho học sinh.
“Phân luồng phải dựa trên tự nguyện và năng lực, không biến phân luồng thành rào cản từ lớp 9, phân luồng phải bảo đảm đủ chỗ học THPT công lập để học sinh không bị phân luồng cưỡng bức”, bà Nga kiến nghị.
Nỗi lo làng rỗng, bản vắng
Đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ngãi đánh giá tích cực về thành tựu đất nước đạt được trong giai đoạn 2021-2025. Dù gặp nhiều khó khăn nhưng tăng trưởng GDP bình quân vẫn ước khoảng 6,3%/ năm, cao hơn nhiệm kỳ trước.
“Quy mô nền kinh tế lên 510 tỉ USD, xếp hạng 32 trên thế giới; GDP bình quân đầu người đạt 5.000 USD là những minh chứng rõ nét cho sức chống chịu và đà phục hồi mạnh mẽ của kinh tế Việt Nam”, bà Phước khẳng định.
Ngoài ra, trong nhiệm kỳ vừa qua, Chính phủ còn làm thay đổi hoàn toàn diện mạo giao thông với 3.245 km đường bộ cao tốc.
Chương trình an sinh xã hội đã hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát sớm hơn kế hoạch, thể hiện tinh thần không để ai bị bỏ lại phía sau. Diện mạo nông thôn đã thay đổi khang trang hơn. Theo bà Phước, đây là nền tảng vững chắc để đất nước bước vào kỷ nguyên mới.
Tuy nhiên, bà Phước cho rằng dù điện, đường, trường, trạm đã tốt hơn rất nhiều nhưng thu nhập và việc làm tại chỗ cho người dân nông thôn, miền núi vẫn là một bài toán nan giải; khoảng cách giàu nghèo giữa các vùng vẫn còn khá lớn.
“Hệ quả là làn sóng lao động trẻ phải rời bỏ quê hương, dồn về các khu công nghiệp tại các đô thị lớn tìm kế sinh nhai. Việc này dẫn đến hệ lụy là gây quá tải cho hạ tầng và áp lực an sinh tại các đô thị lớn, cũng như tạo ra những làng rỗng, bản vắng, chỉ còn người già và trẻ em ở khu vực biên giới, vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa”, bà Phước lo ngại.
Theo bà Phước, thực tế này còn dẫn đến nguy cơ các đối tượng tội phạm, các thế lực thù địch xâm nhập, gây mất an ninh trật tự, an ninh nông thôn và vùng phên dậu của đất nước.
Để “hóa giải” nguy cơ và bất cập, bà Phước kiến nghị ban hành chính sách, tạo cơ chế đặc biệt theo hướng khuyến khích để đưa nhà máy về nông thôn. Trong đó quy hoạch đất đai, quy hoạch tỉnh cần dành quỹ đất thuận lợi nhất, hình thành cụm công nghiệp vệ tinh, đơn giản hóa thủ tục chuyển đổi đất sản xuất lúa kém hiệu quả sang đất sản xuất phi nông nghiệp để đón dòng vốn.
Về thuế và tín dụng, chính sách cần ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp ở mức cao nhất, giống như áp dụng cho khu kinh tế, đối với các doanh nghiệp đầu tư vào địa bàn miền núi, biên giới bất kể quy mô lớn hay nhỏ.
Về ngành nghề ưu tiên cần tập trung hỗ trợ mạnh cho công nghiệp chế biến sâu, gắn với các sản phẩm OCOP của địa phương. Cần biến các sản phẩm OCOP thủ công nhỏ lẻ thành hàng hóa công nghiệp có thương hiệu và giá trị cao để người nông dân trở thành công nhân, “ly nông bất ly hương”.
Day dứt về tình trạng văn hoá xuống cấp, đạo đức lệch chuẩn
Quan tâm về văn hoá, lối sống và sự phát triển của hệ giá trị xã hội trong nhiệm kỳ vừa qua của Chính phủ, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng cho biết day dứt lớn nhất là văn hoá chưa phát triển tương xứng với kinh tế, đời sống tinh thần. Lối sống và đạo đức xã hội cũng khiến bà trăn trở.
“5 năm qua, Chính phủ, các cấp, ngành, địa phương đã rất nỗ lực, nhiều lĩnh vực văn hoá xã hội có tiến bộ đáng ghi nhận, song phải thẳng thắn rằng sau một nhiệm kỳ nhiều cố gắng, các nỗi day dứt vẫn chưa hết hẳn,” bà Nga chia sẻ.
Bà Nga cho rằng, những biểu hiện xuống cấp về văn hoá, lệch chuẩn về lối sống, khủng hoảng về giá trị trong một bộ phận xã hội chưa được nhận diện đầy đủ như một thách thức mang tính chất chiến lược trong báo cáo tổng kết nhiệm kỳ của Chính phủ. Vấn đề này cần được nhận diện đầy đủ hơn, như một “điểm nghẽn” chiến lược.
Bà Nga nêu thực tế về những vấn nạn cò diễn biến phức tạp như bạo lực học đường, bạo lực gia đình, lừa đảo trực tuyến, cờ bạc, nghiện game, nghiện mạng xã hội…
Trên cơ sở này, bà Nga cho rằng cốt lõi của văn hoá là chuẩn mực sống, giá trị đạo đức và nhân cách con người. Những yếu tố này cần được lượng hoá và có một chiến lược mạnh mẽ để giải quyết.
“Để phát triển bền vững, tôi cho rằng điều quan trọng nhất trong giai đoạn tới là xây dựng một nền tảng văn hoá, lối sống vững chắc, một hệ giá trị được củng cố, một xã hội có chiều sâu nhân văn. Đó mới là sức mạnh nội sinh lớn nhất của dân tộc,” đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề xuất.
