Mời quý thính giả bấm nút nghe nội dung:
Câu chuyện từ những giáo viên tiếng Việt không chuyên ở Đài Loan.
Cô giáo Đỗ Thị Minh Ngọc, người đã 30 năm sống và làm việc ở thành phố Tân Trúc, Đài Loan, Trung Quốc, lâu hơn cả thời gian ở quê hương Việt Nam. Người Việt ở thành phố Tâm Trúc thời điểm đó vô cùng ít ỏi khiến việc sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ cũng không có môi trường. Trong 15 năm đầu, với tấm bằng đại học Ngoại thương, chị Ngọc công tác cho một doanh nghiệp ở nước bạn.
Lớp tiếng Việt đầu tiên của cô giáo Ngọc mở ra nhưng lại dành cho các chàng rể người Đài Loan lấy vợ Việt với mục tiêu ban đầu để xóa đi những bất đồng, xung đột nảy sinh từ việc không hiểu ngôn ngữ, văn hóa. Rồi trẻ em có mẹ là người Việt sinh ra ngày càng đông. Cho đến hôm nay, tiếng Việt đã lan tỏa rộng và sâu vào hệ thống trường học ở Đài Loan.
“Cấp 1,2,3 đã đưa tiếng Việt thành ngôn ngữ chính thức, là nhờ các bạn người Việt Nam ở Đài Loan đoàn kết đưa văn hóa, tiếng Việt vào cuộc sống sinh hoạt, lao động. Tiếng Việt dần đã trở nên phổ biến và được thừa nhận. Bản thân tôi cũng rất vui vì điều này”, cô Minh Ngọc chia sẻ.
Giai đoạn đầu dạy tiếng Việt, cô Ngọc gặp vô vàn khó khăn khi bản thân chưa thông thạo tiếng Trung, khả năng sư phạm cũng chưa có. Nhiều lớp học mở được một thời gian phải dừng. Không bỏ cuộc, một mặt tự mày mò, học hỏi kiến thức, kĩ năng trên mạng, mặt khác, cô Ngọc đăng kí và có cơ hội về Việt Nam tham gia các lớp tập huấn do Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài phối hợp Bộ Giáo dục tổ chức 2 năm một lần. Với 3 khóa học, nhờ những hỗ trợ, hướng dẫn tận tình của giảng viên các trường đại học uy tín trong nước, việc dạy học của cô giáo đã dần được hệ thống, bài bản và khoa học hơn.
Thời điểm này, cô Ngọc đã chính thức trở thành giáo viên tiếng Việt trong hệ thống liên cấp từ tiểu học đến THPT ở Đài Loan. Các lớp học dành cho các chàng rể Đài cũng luôn trong tình trạng quá tải khiến công việc của cô giáo càng thêm bận rộn. Thế nhưng có cơ hội chị đều thu xếp lịch trở về tham gia các lớp tập huấn nâng cao trình độ.
“Khi thấy được các em học sinh nói được tiếng Việt, gọi điện thoại cho bà ngoại, cho các cô các dì ở Việt Nam, bản thân mình rất cảm động, cảm giác như mình là sợi dây nối kết các con, các cháu với quê hương đất nước yêu thương”.
Thuộc thế hệ các cô dâu đầu tiên lấy chồng Đài Loan cách đây gần 30 năm, chị Hoàng Oanh trong giai đoạn đầu chỉ ở nhà tập trung lo việc gia đình và sinh con. Phía gia đình chồng tạo điều kiện để chị học tiếng Trung. Rồi khi cô dâu Việt đông hơn, trở thành một cộng đồng lớn, phía chính phủ đã mở ra cơ hội để những người sang lâu, đã học tiếng bản xứ vào các trường hỗ trợ những người mới sang ở vai trò thông dịch viên, dần dần tham gia cả dạy tiếng Việt cho thế hệ trẻ em có mẹ là người Việt, bố là người Đài Loan.
Thực ra theo như cô giáo Hoàng Oanh chia sẻ, phần lớn những phụ nữ thành công khi xây dựng gia đình với người Đài Loan đều phải nỗ lực học tập ngôn ngữ, văn hóa của họ để thấu hiểu, hòa nhập và yêu thương đại gia đình mới. Từ đó, gia đình chồng cũng tạo điều kiện, thậm chí khuyến khích để các cô dâu Việt tham gia nhiều hơn các hoạt động cộng đồng, trong đó gồm cả việc dạy tiếng Việt cho trẻ em. Chị Oanh đã về Việt Nam tham gia 2 khóa tập huấn phương pháp dạy học tiếng Việt.
Vì không được đào tạo sư phạm nhưng từ tình yêu quê hương, từ ước mong chính con mình nói được tiếng Việt, việc dạy học của cô Oanh bắt đầu từ những câu chuyện được kể hằng ngày.
“Mình thường kể các câu chuyện như Thánh Gióng, Sơn tinh Thuỷ tinh cũng có văn hóa tương đương như ở Đài Loan, có núi non, có sông hồ và có những con người với những cư xử nhân văn, dạy cho các con biết phong cảnh và điểm khác biệt ở đâu, văn hóa có điểm đặc sắc ở đâu. Từ đó các con thêm yêu quê hương của mẹ”, cô Oanh cho biết.
Gác việc gia đình để trở về Việt Nam hơn nửa tháng cho mỗi đợt tập huấn cho thấy nỗ lực, quyết tâm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt cho con em Việt kiều, cho cả những chàng rể người Đài Loan của những giáo viên không chuyên như cô Minh Ngọc và Hoàng Oanh. Những gia đình đa quốc gia được xây dựng trên nền tảng thấu hiểu ngôn ngữ, văn hóa sẽ gắn bó, yêu thương và còn giảm dần tình trạng bạo lực đã từng được báo chí và công luận nêu lên nhiều năm trước.
Những thay đổi cần có góp phần nâng cao chất lượng tập huấn cho giáo viên dạy tiếng Việt ở nước ngoài
Đề án “Nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài” mở ra nhiều hoạt động phong phú, đa dạng. Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, đơn vị được giao chủ trì nhiều hoạt động đã kết nối cùng các cơ quan, đơn vị liên quan để tổ chức các chương trình văn hóa nghệ thuật tôn vinh tiếng Việt, làm sách giáo khoa, tổ chức các lớp tập huấn phương pháp giảng dạy cho giáo viên Việt kiều.
Được trở về học tập nâng cao trình độ cùng các giáo viên đến từ nhiều trường đại học lớn góp phần để các thầy cô tự tin, chủ động và sáng tạo cho mỗi giờ lên lớp. Đợt tập huấn được tổ chức tại Hà Nội 2 năm/lần, các giảng viên giúp học viên là các thầy cô giáo Việt kiều tháo gỡ, giải tỏa nhiều khó khăn về phương pháp và kiến thức.
TS Trần Thị Hiền, giảng viên Khoa Việt Nam học, Đại học Quốc Gia Hà Nội, người trực tiếp tham gia nhiều khóa tập huấn giáo viên Việt kiều cho biết từ những trao đổi thực tế đã thấy những khó khăn chung. Có thể kể đến như việc thiếu các giáo trình giảng dạy, đặc biệt giáo trình phù hợp thực tế dạy học ở từng quốc gia, vùng lãnh thổ với những đặc trưng khác nhau về văn hóa, cách nghĩ, cách giải quyết vấn đề. Thêm vào đó, trình độ các thầy cô cũng không đồng đều. Chỉ một số ít trong số đó từng làm giáo viên khi còn ở trong nước, đa phần đều từ mong ước gìn giữ tiếng Việt nơi xứ người, mong muốn con em thế hệ thứ 2,3…có thể nói chuyện với gia đình, người thân trong nước nên cố gắng tham gia giảng dạy.
TS Trần Thị Hiền cho rằng có rất nhiều cách làm sáng tạo, khắc phục được phần nào những khó khăn thực tế đặt ra. Nhiều giáo viên mở lớp trực tuyến miễn phí vào buổi tối, đăng thông tin rộng rãi trên trang cá nhân về giờ học, thời gian học nhằm hỗ trợ những học sinh có bố mẹ vì quá bận rộn không thể đưa đón con em đi học. Tình cờ những lớp học này còn thu hút học sinh Việt kiều ở các quốc gia khác có thể cùng tham gia học tập, cải thiện và nâng cao trình độ tiếng Việt.
Nhiều thầy cô có những cách phân chia trình độ hợp lí để hỗ trợ và có những cách thức giảng dạy phù hợp, giúp học sinh tránh được cảm giác chán nản và bỏ cuộc giữa chừng. Kinh nghiệm này cũng nên được áp dụng ngay cho các lớp tập huấn giáo viên Việt kiều khi trở về nước học tập nâng cao trình độ. Các thầy cô đã tốt nghiệp ngành sư phạm, có chuyên môn, kĩ năng sẽ được tập huấn khác với các giáo viên đến với việc dạy học xuất phát từ đam mê truyền đi kĩ năng sử dụng tiếng Việt cho thế hệ Việt kiều thứ 2,3 ở các nước sở tại.
Ngoài ra, để các lớp tập huấn hiệu quả hơn, chị Hiền cho rằng nên kéo dài thời gian cho mỗi khóa tập huấn. Các giảng viên sẽ có thêm thời gian hỗ trợ cũng như tháo gỡ những khó khăn giáo viên Việt kiều gặp phải. Cùng với đó, việc sớm có được sách, giáo trình phù hợp thực tế của các quốc gia cũng sẽ rất thuận lợi cho thầy cô, học sinh ở nước ngoài trong quá trình giảng dạy ở nhiều trình độ, nhiều độ tuổi khác nhau.
