Cẩn trọng trước ngưỡng cửa chọn nghề
Một bạn trẻ tốt nghiệp cử nhân ngành kỹ sư cầu đường đã trải qua không ít công việc như chạy xe ôm công nghệ; bưng bê ở các quán cà phê, nhà hàng; dọn vệ sinh công nghiệp cho các công trình hay làm các sản phẩm trang trí tại xưởng điêu khắc… nhưng tất cả đều chẳng liên quan gì đến ngành nghề đã học.
Bạn trẻ này giải thích: "Còn trẻ cũng không rõ ràng định hướng. Sau khi ra trường, công việc của em cũng khá vất vả, làm kỹ sư nên phải đi xa, chênh vênh nên nghỉ việc, cảm giác như thất bại. Hiện tại em cứ làm thôi, có công việc là tốt rồi."
Một nhóm nghiên cứu thuộc Trường Quốc tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã công bố kết quả khảo sát: Tính trung bình, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp làm trái ngành là hơn 21%; tỷ lệ này tại một số lĩnh vực đào tạo thực tế còn ở mức cao hơn 60%. Lý do cho những con số này một phần vì các bạn trẻ không có định hướng cụ thể khi chọn ngành nghề theo học mà chỉ chọn theo cảm tính, vì ngành đó “hot”, hay vì “bố mẹ bảo thế”… Để rồi khi ra trường, một số bạn trẻ phải ngậm ngùi chấp nhận chỉ cần có việc là được.
Tuy nhiên đôi khi, những gì đã được học lại bổ ích cho ngành nghề khác hẳn sau này. Chị Mai Lan Hương ở quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội hiện đang làm quản lý một nhà hàng chay trong khi trước kia, chị học tài chính kế toán vì bố mẹ bảo kế toán dễ xin việc. Tuy nhiên chị Hương khẳng định: "Nếu hỏi có thấy học ngành trước kia lãng phí thời gian, tiền của không thì mình thấy là không. Vì mỗi kiến thức mình học sẽ vận dụng được vào ngành nghề đang làm bằng một cách nào đó. Mình thấy những gì mình học không lãng phí mà đều bổ ích".
Không phải ai cũng có được may mắn như chị Hương. Vì thế, trong giai đoạn chọn ngành, các bạn trẻ cần chắt lọc thông tin, tìm đến những kênh uy tín trước khi đưa ra quyết định để tránh lãng phí thời gian, công sức và tiền bạc.
Kỹ năng lựa chọn nghề nghiệp trong thời đại 4.0
Thạc sỹ Vũ Tuấn Anh - chuyên gia hướng nghiệp, nghề nghiệp, khởi nghiệp cho rằng sai lầm thường gặp của các bạn trẻ khi lựa chọn ngành nghề là không nhận thức được tầm quan trọng của quản trị nghề nghiệp (quá trình chủ động xây dựng, phát triển và định hướng sự nghiệp cá nhân) và không tự thân thực hiện việc này.
Tìm hiểu nghề nghiệp không thể xuề xòa hay tìm hiểu bên ngoài qua các chuyên gia hướng nghiệp, làm các bài trắc nghiệm, đọc tài liệu về nghề... và cho rằng đã hiểu nghề. Trước khi lựa chọn ngành nghề, các bạn trẻ cần hiểu sâu sắc về bản thân và nghề nghiệp qua việc dấn thân, đọc sách nhiều, đi nhiều, tự đẩy mình ra khỏi vùng an toàn. Đồng thời tham gia các buổi sự kiện, đối thoại nghề nghiệp với người làm nghề đi trước... để biết mình học với ngành nghề nào. Quá trình này rất cần sự song hành của cha mẹ, nhà trường.
Nhiều chuyên gia hướng nghiệp cho rằng nên lựa chọn ngành nghề theo các tiêu chí: đam mê, sở thích cá nhân, năng lực bản thân, xu hướng thị trường lao động. Trong đó, quan trọng nhất là đam mê bởi có đam mê mới có thể không nản chí, cố gắng vượt qua những khó khăn trong nghề.
Thế nhưng ông Vũ Tuấn Anh lại cho rằng điều quan trọng nhất là các bạn trẻ cần đáp ứng năng lực bản thân và xu hướng thay đổi của thị trường, nghề nghiệp. Lựa chọn ngành nghề theo đam mê cá nhân chỉ đúng khi đam mê có thể biến thành hành động, tư duy, nỗ lực để phát triển những năng lực các bạn đang thiếu. Nếu các bạn trẻ không đủ khả năng để phát triển năng lực thì lựa chọn ngành nghề theo đam mê sẽ là sai lầm.
Thị trường lao động hiện nay đang là một thị trường đầy biến động, không thể dự báo mãi được nghề nào sẽ “hot” nên ông Tuấn Anh cho rằng các bạn trẻ cần phải nhìn, phải đoán, phải xây dựng được tương lai nghề nghiệp như thế nào. Tuy nhiên đây là kĩ năng mà các bạn phải tự trau dồi chứ không ai có thể truyền dạy cho các bạn.
Bên cạnh đó, các bạn cần luôn tự học tập, học hỏi và phải biết sử dụng AI. Những người biết sử dụng AI thành thục, biết dùng AI để tạo nên giá trị cho mình có thể vươn lên trong mọi ngành nghề.
"Không tự tin rằng chúng ta sẽ làm một nghề suốt đời mà các bạn trẻ cần tiếp tục quản trị nghề nghiệp, phát triển nghề nghiệp, nâng cao năng lực. Đồng thời làm việc nhóm để tạo dựng hệ sinh thái nghề nghiệp (gồm các đối tác, đồng nghiệp). Bởi cuộc cạnh tranh trong nghề nghiệp sẽ không còn là cạnh tranh giữa các cá nhân mà là cạnh tranh giữa hệ sinh thái của cá nhân này với hệ sinh thái của cá nhân kia." - Ông Vũ Tuấn Anh nhấn mạnh.
