Cuộc khủng hoảng tài chính, tiền tệ ở khu vực từ đầu năm 1997 cùng với tốc độ mở cửa và hội nhập trong khu vực và trên thế giới đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của hệ thống tài chính - ngân hàng Việt Nam. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải củng cố lòng tin của công chúng vào hoạt động ngân hàng. Về mặt pháp lý, Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 1997 quy định TCTD có trách nhiệm tham gia tổ chức bảo toàn hoặc bảo hiểm tiền gửi (BHTG). Ngày 01/9/1999, Chính Phủ ban hành Nghị định số 89/1999/NĐ-CP về bảo hiểm tiền gửi (BHTG) - nền móng đầu tiên của chính sách BHTG tại Việt Nam đã chính thức được hình thành. Từ đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải thành lập tổ chức chuyên nghiệp thực hiện các nghiệp vụ BHTG, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và góp phần bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng, đáp ứng yêu cầu khách quan của thị trường tài chính và nền kinh tế.

Trong bối cảnh đó, BHTGVN đã được thành lập theo Quyết định số 218/1999/QĐ-TTg, ngày 09/11/1999 của Thủ tướng Chính phủ và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 07/7/2000. Đây là tổ chức được giao làm đầu mối triển khai hoạt động BHTG.

- Đối với người gửi tiền, hoạt động của BHTGVN bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần củng cố niềm tin của công chúng đối với hệ thống các TCTD.

- Đối với hệ thống các TCTD, thông qua các hoạt động cấp chứng nhận tham gia BHTG, thu phí BHTG, giám sát, kiểm tra, tham gia tái cơ cấu TCTD…, BHTGVN góp phần tạo thuận lợi cho hệ thống các TCTD phát triển lành mạnh, an toàn và thúc đẩy huy động tiền gửi cho đầu tư phát triển.

# Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đang hoạt động theo mô hình nào?

Theo Quyết định 527/QĐ-TTg ngày 01/4/2016 của Thủ tướng Chính phủ, BHTGVN là tổ chức tài chính Nhà nước, hoạt động theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Ngân hàng nhà nước Việt Nam (NHNN) thực hiện các quyền, nghĩa vụ của cơ quan đại diện chủ sở hữu đối với BHTGVN theo quy định tại Luật BHTG, Nghị định số 68/2013/NĐ-CP ngày 28/6/2013 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật BHTG và các quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của đại diện chủ sở hữu Nhà nước đối với Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Với mô hình hoạt động như vậy, Điều 8 Luật BHTG quy định cơ quan chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về bảo hiểm tiền gửi như sau:

- Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về BHTG.

- NHNN chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về BHTG. Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với NHNN thực hiện quản lý nhà nước về BHTG.

- Ủy ban nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện quản lý nhà nước về BHTG tại địa phương.

# Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam sử dụng nguồn lực tài chính từ đâu?

Theo Điều 30 Luật BHTG và Điều 11 Nghị định 68/2013/NĐ-CP ngày 28/6/2013 của Chính phủ về việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật BHTG, nguồn lực tài chính của tổ chức BHTGVN được bảo đảm từ:

- Vốn điều lệ của tổ chức BHTG do ngân sách nhà nước cấp;

- Nguồn thu từ phí BHTG;

- Nguồn thu từ hoạt động đầu tư vốn tạm thời nhàn rỗi của tổ chức BHTG;

- Nguồn thu khác theo quy định của pháp luật.

Trường hợp nguồn vốn của tổ chức BHTG tạm thời không đủ để trả tiền bảo hiểm, tổ chức BHTG được tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ ngân sách nhà nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ hoặc được vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ.

Mặt khác, theo Điều 190 Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024, trong quá trình phối hợp với TCTD được kiểm soát đặc biệt chi trả BHTG cho người gửi tiền theo phương án phá sản đã được phê duyệt, NHNN cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi vay đặc biệt trong trường hợp số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ của tổ chức BHTG không đủ chi trả cho người gửi tiền. Tổ chức BHTG xây dựng phương án tăng phí BHTG để bù đắp phần vay đặc biệt; sử dụng tiền trả nợ vay đặc biệt của TCTD, nguồn thu từ bán giấy tờ có giá do tổ chức BHTG nắm giữ, từ thanh lý tài sản của TCTD vay đặc biệt, phí BHTG để ưu tiên hoàn trả nợ vay đặc biệt cho NHNN./.