Bên cạnh việc gia tăng các tác động tiêu cực do thiên tai, biến đổi khí hậu và nước biển dâng, các hiện tượng khí hậu cực đoan…, những vấn đề như suy thoái cảnh quan, hệ sinh thái biển và ven biển; tình hình ô nhiễm môi trường, sự cố môi trường biển có dấu hiệu gia tăng. Chính vì vậy, cần phải tăng cường chế tài bảo vệ môi trường biển.

Theo Điều 36 Nghị định 45/2022/NĐ-CP, các hành vi vi phạm quy định về bảo vệ môi trường biển và trong hoạt động dầu khí trên biển bị xử phạt nghiêm, với mức tiền từ 30 triệu đến 1 tỷ đồng tùy theo mức độ vi phạm. Cụ thể:

- Phạt 30 – 40 triệu đồng đối với hành vi không thu gom, vận chuyển chất thải rắn phát sinh từ hoạt động dầu khí vào bờ theo quy định.

- Mức phạt 80 – 150 triệu đồng áp dụng cho các hành vi khai thác tài nguyên biển trái quy hoạch, không xử lý chất thải đạt chuẩn, lưu giữ phương tiện hoặc chất thải quá thời hạn, hay không thu gom chất thải nguy hại đúng quy định.

- Nặng hơn, phạt 150 – 250 triệu đồng đối với hành vi đổ chất thải thông thường, mùn khoan, dung dịch khoan hoặc nước thải nhiễm dầu xuống biển không đúng quy định.

- Trường hợp đổ hóa chất độc hại, chất thải rắn hoặc nước thải không đạt chuẩn vào các vùng biển đặc biệt như khu bảo tồn, di sản tự nhiên hay vùng sinh sản thủy sản bị phạt 250 – 500 triệu đồng.

- Hành vi nghiêm trọng nhất là đổ chất thải nguy hại hoặc chứa chất phóng xạ xuống biển sẽ bị phạt 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng.

Ngoài tiền phạt, các cá nhân, tổ chức vi phạm còn bị tịch thu tang vật, phương tiện và buộc chi trả chi phí giám định, khắc phục ô nhiễm, báo cáo kết quả xử lý trong thời hạn quy định.

Luật sư Đinh Thị Chúc, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội cho rằng, đây là biện pháp quan trọng nhằm bảo vệ hệ sinh thái biển, hướng tới phát triển kinh tế biển bền vững.

"Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 45/2022/NĐ-CP là hết sức kịp thời, nhằm đảm bảo có đầy đủ chế tài xử phạt vi phạm hành chính về bảo vệ môi trường đồng bộ với Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2020. Đây là căn cứ để các cơ quan có thẩm quyền xem xét xử lý vi phạm hành chính, nâng cao nhận thức của các tổ chức, cá nhân, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ môi trường", luật sư Đinh Thị Chúc khẳng định.

Việt Nam có đường bờ biển dài hơn 3.260 km và hơn 4.000 đảo, bao gồm 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Thời gian qua, tình trạng ô nhiễm môi trường biển đang trở nên báo động, như ở đặc khu Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh, mỗi ngày, phải xử lý từ 12 - 15 tấn rác thải sinh hoạt, thậm chí vào mùa cao điểm du lịch con số này lên đến 25 – 30 tấn. Cùng với đó, trung bình mỗi ngày, hàng tấn rác thải đại dương như phao, xốp, chai lọ nhựa, túi nilon, ngư lưới cụ hỏng... theo sóng gió dạt vào các bờ biển gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến cảnh quan du lịch.

Ông Hà Mạnh Hùng, Trưởng phòng Kinh tế đặc khu Cô Tô cho biết, hiện này trên địa bàn đặc khu Cô Tô việc phân bổ kinh phí để xử lý rác thải rất hạn hẹp, chỉ tập trung vùng trung tâm và chỉ thu gom bằng thủ công.

Không chỉ có vậy, các vùng biển ở nước ta còn đối mặt với sự ô nhiễm từ dầu mỡ, hóa chất độc hại và các kim loại nặng, làm gia tăng áp lực lên hệ sinh thái và đời sống con người. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng mức độ ô nhiễm không chỉ làm suy thoái môi trường biển mà còn đe dọa nghiêm trọng sức khỏe cộng đồng và nền kinh tế ven biển.

"Có một số ghe đánh hóa chất, thuốc nổ hủy san hô - đó là chỗ mà cá nó ở thì đó là hủy hoại môi trường biển. Nếu làm một thời gian chắc biển không còn cá nữa. Hiện nay sản lượng đánh bắt không đạt yêu cầu", anh Đào Văn Lành, một ngư dân ở xã Bình An, tỉnh An Giang thừa nhận.

Ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, để bảo vệ môi trường biển, các tỉnh có biển ngoài việc duy trì lực lượng tuần tra, kiểm soát tại các vùng biển trọng điểm, đặc biệt là các khu vực giáp ranh thì cũng cần phải xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

"Tất cả các tàu cá không đủ điều kiện đều không được ra khơi. Những điều này, chính quyền cấp cơ sở phải nắm rõ xã mình, thôn, ấp mình có bao nhiêu tàu không đủ điều kiện. Phải sắp xếp, neo đậu một cách tập trung và có hệ thống…để chúng ta quản lý được và đảm bảo theo đúng yêu cầu của pháp luật", ông Vũ Duyên Hải cho biết.

Tăng cường chế tài bảo vệ môi trường biển và hải đảo là một nhiệm vụ quan trọng và cấp bách, nhằm thể chế hóa sâu sắc các quan điểm, định hướng của Đảng trong việc phát triển bền vững kinh tế biển đáp ứng yêu cầu trong kỷ nguyên mới.