Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới có khoảng 7% người trên 60 tuổi bị sa sút trí tuệ. Con số này được dự báo sẽ tiếp tục tăng, phần lớn đến từ các nước có thu nhập thấp và trung bình.
Ở nước ta, ước tính có hơn 500.000 người bị sa sút trí tuệ. Hội chứng có thể gặp trong nhiều bệnh khác nhau, trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer (chiếm 60-80% tổng số các bệnh nhân sa sút trí tuệ). Điều đáng nói, hội chứng này hiện nay không chỉ riêng của người trẻ mà ngày càng xuất hiện nhiều hơn ở người già.
Trao đổi với VOV2 về con số thống kê này, TS.BS Nguyễn Hồng Quân, Chủ nhiệm Khoa Nội thần kinh, BV Trung ương Quân đội 108 nhận định: con số có thể lớn hơn do bệnh nhân chưa được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, nhất là ở những nước có thu nhập thấp và trung bình.
“Tôi nghĩ mức độ ảnh hưởng của sa sút trí tuệ còn lớn hơn nữa bởi vì với ước tính như vậy, trên thế giới có khoảng 50 triệu người mắc và trong 20 năm, tỷ lệ người mắc tăng lên gấp đôi. Tỷ lệ này tăng nhanh ở những nước có thu nhập thấp và trung bình. Có nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân chủ yếu do sự già hóa dân số, giáo dục, chăm sóc y tế ở các nước có thu nhập thấp, trung bình kém hơn ở các nước phát triển.
Thứ hai, con số đấy chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, tức là con số này ở các nước phát triển được ước tính chỉ khoảng 1/2 số bệnh nhân sa sút trí tuệ được phát hiện và chăm sóc y tế, nhưng ở các nước thu nhập thấp thì con số này là khoảng 1/10. Như vậy phần chìm còn lớn hơn rất nhiều. Đó là gánh nặng đối với xã hội bởi ước tính trung bình một người bị sa sút trí tuệ thì một người khỏe khác trong nhà phải dành ra 5 giờ/ngày để hỗ trợ và chăm sóc người thân của mình” - TS.BS Nguyễn Hồng Quân nhận định.
Những người dưới 65 tuổi có các hội chứng của sa sút trí tuệ được coi là người trẻ mắc bệnh. Nếu như người cao tuổi mắc hội chứng này, 60% nguyên nhân là do bị bệnh Alzheimer thì ở người trẻ có đặc điểm khác biệt là tỷ lệ này ít hơn, bệnh Alzheimer chỉ chiếm khoảng 30%, ngoài ra phần lớn nguyên nhân là do mắc bệnh lý về mạch máu, chấn thương, nghiện rượu, lối sống… Những diễn biến bệnh ở người trẻ cũng nhanh hơn, họ dễ bị rối loạn ngôn ngữ, hành vi, cảm xúc, tinh thần…
Những triệu chứng sớm của hội chứng sa sút trí tuệ dễ nhận biết như là: Quên đường về, ra đến chợ lại quên mua đồ, mua xong thì quên trả tiền, tổ chức hoạt động cho gia đình nhưng lại quên thứ tự việc cần làm, thường xuyên bị đứt mạch câu chuyện, mất khả năng diễn đạt ngôn ngữ, quên chỗ đặt đồ vật trong nhà, mất hứng thú với mọi việc… Khi có biểu hiện này, bệnh nhân nên đi khám sớm, kiểm tra chuyên sâu xem liệu những hành vi này có hướng đến hội chứng sa sa sút trí tuệ không. Nếu có thì can thiệp và điều trị sớm, bệnh còn có khả năng hồi phục. Nếu vì lý do nào đó mà trì hoãn khiến can thiệp điều trị muộn thì sẽ khiến cho tế bào thần kinh bị tổn thương nặng nề hơn, ngày càng bị suy giảm nhận thức…
“Tôi nghĩ đây là vấn đề lớn không chỉ ở Việt Nam mà trên cả thế giới, khả năng can thiệp đến đâu còn phụ thuộc vào nguyên nhân gây suy giảm nhận thức. Các can thiệp nhằm mục đích là cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Ví dụ như bệnh nhân Alzheimer làm sao chúng ta điều chỉnh để kéo dài thời gian ra, có những nguyên nhân có thể ngăn chặn và đảo ngược được, có những nguyên nhân hiện tại không làm được thì can thiệp giảm nhẹ.
Tuy nhiên, có đến 95% bệnh nhân bị sa sút trí tuệ dùng tuần hoàn não. Đến nay chưa có bằng chứng nào cho thấy thực phẩm chức năng hay thuốc tuần hoàn não có thể điều trị khỏi sa sút trí tuệ, uống như vậy chỉ tốn tiền và có nguy cơ gây hại cho sức khỏe. Với hội chứng này cần tìm nguyên nhân, mỗi nguyên nhân có cách can thiệp khác nhau, thứ hai là có yếu tố nguy cơ thúc đẩy quá trình này, với mỗi bệnh nhân có biểu hiện khác nhau thì các bác sĩ sẽ có lời khuyên khác nhau” - BS Nguyễn Hồng Quân khuyến cáo.
Theo TS.BS Nguyễn Hồng Quân, đối với bệnh nhân sa sút trí tuệ, các bác sĩ có thể can thiệp được 60% yếu tố nguy cơ bằng cách điều chỉnh lối sống, có những bài tập trí tuệ, kiểm soát các bệnh về mạch máu, đái tháo đường, huyết áp, béo phì nếu có kết hợp với dùng thuốc do bác sĩ kê. Với sự phát triển của y học hiện đại ngày nay sẽ có những loại thuốc can thiệp mạnh mẽ hơn cho những bệnh nhân suy giảm nhận thức.
