Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, đồng chí Chu Huy Mân tham gia cách mạng từ khi còn rất trẻ. Khi cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ vào 12/1946, với tài năng cả về chính trị và quân sự, từ chiến trường Khu 5, ông được điều ra Bắc và liên tục được giao những nhiệm vụ quan trọng mang tầm chiến lược, trực tiếp chỉ huy nhiều trận đánh giành thắng lợi.
Năm 1949, thực hiện chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh và thường vụ Trung ương Đảng, Đại tướng Chu Huy Mân chính là người đã trực tiếp sang giúp cách mạng Trung Quốc tiêu diệt quân Tưởng, giải phóng khu Tả Giang – Long Châu và khu Thập Vạn Đại Sơn.
Theo Thiếu tướng Nguyễn Hoàng Nhiên, Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự, đây là chiến dịch làm nghĩa vụ quốc tế đầu tiên của quân đội nhân dân Việt Nam, đánh dấu mối quan hệ gắn bó chặt chẽ, hỗ trợ phối hợp giúp đỡ lẫn nhau giữa lực lượng vũ trang Việt Nam và lực lượng vũ trang Trung Quốc.
Đảm nhiệm nhiều cương vị chỉ huy khác nhau ở các đơn vị chủ lực trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, ở đâu, làm gì, đồng chí Chu Huy Mân luôn giữ tác phong sâu sát của một cán bộ lãnh đạo, thái độ quyết đoán, dứt khoát, dám chịu trách nhiệm của người chỉ huy quân sự. Đó chính là những nhân tố quan trọng để những đơn vị dưới sự chỉ huy của đồng chí lập nhiều chiến công trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Đại tá, TS Lê Thanh Bài, Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự cho biết, Đại tướng Chu Huy Mân đã chỉ huy Trung đoàn 72, Trung đoàn 74 Trung đoàn 174, tham gia nhiều chiến dịch quan trọng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp như chiến dịch Thập Vạn Đại Sơn giúp cách mạng Trung Quốc, rồi chiến dịch biên giới, chiến dịch Hòa Bình, đặc biệt là chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử. Quá trình đó đã tôi luyện một người chỉ huy quân sự sắc sảo, bản lĩnh, quyết đoán, sáng tạo Chu Huy Mân.
Với những kinh nghiệm và khả năng về tổ chức xây dựng lực lượng, sau kháng chiến chống thực dân Pháp, đồng chí Chu Huy Mân có hai lần được giao nhiệm vụ giúp cách mạng Lào những năm 1954 - 1957 và 1960 - 1961. Năm 1961 ông làm Tư lệnh kiêm Chính ủy, Bí thư Đảng ủy Quân khu 4. Tháng 8-1965, làm Tư lệnh kiêm Chính ủy, Bí thư Đảng ủy Mặt trận B3 - Tây Nguyên. Từ năm 1967 đến năm 1975, ông là Tư lệnh Quân khu 5, Phó bí thư Đảng ủy Quân khu, Chính ủy chiến dịch Huế- Đà Nẵng.
Đại tướng Chu Huy Mân cũng chính là người đã xây dựng thành công “vành đai diệt Mỹ” - một hình thức đánh giặc độc đáo, sáng tạo của chiến tranh nhân dân.
Dấu ấn quan trọng nhất của Đại tướng Chu Huy Mân trên cương vị người chỉ huy trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là thời kỳ ông hoạt động tại chiến trường Khu 5-Tây Nguyên. Với tác phong sâu sát, luôn bám sát thực tiễn, ông đã đến nhiều địa bàn để cập nhật tình hình, bàn bạc tìm phương án đánh Mỹ và thắng Mỹ, góp phần làm nên nhiều chiến công vang dội như chiến thắng Núi Thành (5-1965), chiến thắng Vạn Tường (8-1965)...
Tiếp theo là hàng loạt chiến thắng quan trọng khác của quân và dân ta trên chiến trường Tây Nguyên và Khu 5 như chiến thắng Ba Gia (7-1965) tiêu diệt chiến đoàn quân ngụy, chiến thắng lẫy lừng Plei Me-Ia Đrăng (11-1965) tiêu diệt chiến đoàn quân ngụy và lần đầu tiên tiêu diệt một tiểu đoàn quân Mỹ, chiến thắng Cấm Dơi-Quế Sơn trong cuộc tiến công chiến lược năm 1972, chiến thắng Tiên Phước-Phước Lâm tạo điều kiện giải phóng Tam Kỳ, Đà Nẵng (1975)...
Đại tá, PGS.TS Trần Ngọc Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự cho rằng, Đại tướng Chu Huy Mân đã ghi dấu ấn quan trọng cả về quân sự và chính trị. "Việc quân ủy trong kháng chiến chống Pháp cũng như quân ủy Trung ương trong kháng chiến chống Mỹ tin tưởng bổ nhiệm giao trọng trách như vậy, phải nói là một niềm tin rất lớn dành cho ông".
Cuộc đời của Đại tướng Chu Huy Mân gắn bó với sự ra đời, phát triển, chiến đấu và chiến thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Những đóng góp của Đại tướng mang tư duy chiến lược của một nhà chính trị sâu sắc, sát thực tiễn, góp phần trực tiếp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam ngày càng trưởng thành vững mạnh, đặc biệt là về chính trị. Từ đó tạo cơ sở vững chắc để quân đội tiếp tục phát triển, đáp ứng tốt yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
