Trưng bày tài liệu lưu trữ với chủ đề “Hà Nội và những Cửa ô” do Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I - Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Bộ Nội vụ phối hợp với Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long và Sở Nội vụ Hà Nội tổ chức Trưng bày tại sân điện Kính Thiên - Khu di sản Hoàng thành Thăng Long.
Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Hà Nội Lê Hồng Sơn cho biết, cách đây 70 năm, ngày 10/10/1954, sau chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” Đại đoàn Quân tiên phong tiến về giải phóng Thủ đô. Sự kiện đó đánh dấu một bước ngoặt có ý nghĩa quan trọng, mở ra một thời kỳ mới hết sức vẻ vang trong lịch sử nghìn năm của Thăng Long - Hà Nội. Hình ảnh “Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về” đã in đậm trong ký ức của bao người dân Thủ đô. Chặng đường vẻ vang của Thăng Long - Hà Nội là quá trình tiếp nối truyền thống của cha ông, tạo nên những dấu ấn lịch sử của Thủ đô anh hùng, Thành phố vì hòa bình qua 70 năm xây dựng và phát triển.
Trưng bày giới thiệu 170 tài liệu, hình ảnh được chia làm 3 chủ đề: Cửa ô xưa; Cửa ô chiến thắng và Cửa ô Hà Nội hôm nay.
Chủ đề Cửa ô xưa giới thiệu về lịch sử hình thành các Cửa ô của Thăng Long - Hà Nội; kiến trúc; vai trò, công năng của các Cửa ô Hà Nội; sự biến đổi về tên gọi và số lượng các Cửa ô theo từng giai đoạn. Dưới sự tác động của người Pháp trong quá trình quy hoạch Hà Nội vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, các Cửa ô Hà Nội đã dần bị phá hủy, Cửa ô Quan Chưởng là chứng tích còn lại duy nhất đến ngày nay, lưu dấu về sự tồn tại và hình dáng của các Cửa ô của Thăng Long - Hà Nội xưa.
Ô Quan Chưởng hay còn gọi là ô Đông Hà, tức cửa phường Đông Hà, nằm ở phía Đông của toà thành đất bao quanh Kinh thành Thăng Long, được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ 10 (1749), đến năm Gia Long thứ ba (1817) được xây dựng lại và giữ nguyên kiểu cách đến ngày nay. Đây là một trong 21 cửa ô còn sót lại của thành Thăng Long cũ.
Cửa ô chiến thắng, kể lại câu chuyện lịch sử về sự kiện các đoàn quân bộ đội Cụ Hồ, các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô từ các Cửa ô xưa tiến về tiếp quản Hà Nội vào tháng 10/1954, đặc biệt là Lễ chào cờ chiến thắng tại sân vận động Cột Cờ ngày 10/10/1954, với sự tham gia của các đơn vị quân đội nhân dân tham gia tiếp quản thành phố; những tài liệu, hình ảnh về những ngày tiếp quản của quân dân Thủ đô trên các ngành: Nội chính, trước bạ, canh nông, giao thông, bưu điện, thuế…
Nội dung trưng bày Cửa ô Hà Nội hôm nay giới thiệu về những bước phát triển, đổi thay của Hà Nội sau 70 năm ngày tiếp quản Thủ đô. Cửa ô xưa là những chứng nhân lịch sử của Thăng Long - Hà Nội qua bao thăng trầm, biến đổi cũng là nơi ca khúc khải hoàn, hân hoan đón mừng đoàn quân chiến thắng trở về. Để từ đó, Hà Nội từng bước thay da đổi thịt, ngày càng mở rộng phát triển, với những không gian, quy hoạch xứng tầm, với những con đường, đại lộ, cây cầu mới mọc lên, vươn xa.
Thủ đô Hà Nội hôm nay cùng đất nước vững bước trên con đường đổi mới, hội nhập và phát triển. Chủ đề làm nổi bật sự thay đổi diện mạo của Hà Nội sau những thay đổi địa giới hành chính; những định hướng Quy hoạch Thủ đô của Đảng và Nhà nước đã giúp Hà Nội phát triển trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa; được UNESCO trao tặng danh hiệu “Thành phố vì hòa bình” (ngày 16/7/1999); là thành viên của mạng lưới thành phố sáng tạo (ngày 30/10/2019). Chứng kiến những bước phát triển, đổi thay của Hà Nội sau 70 năm ngày tiếp quản Thủ đô.
Phát biểu tại lễ khai mạc trưng bày, Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước Đặng Thanh Tùng khẳng định: Trưng bày “Hà Nội và những Cửa ô” giúp người dân Hà Nội ngày nay có thể tìm hiểu về những ký ức hào hùng của lịch sử Hà Nội. Thông qua các nguồn tài liệu, tư liệu phong phú bao gồm nhiều hình ảnh, bản đồ, bản vẽ, trưng bày đã tái hiện phần nào lịch sử đô thị Hà Nội xưa, quá trình biến đổi và dần biến mất của hầu hết các cửa ô Hà Nội vào những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20. Trưng bày cũng giới thiệu quá trình phát triển, đổi thay của Hà Nội ngày nay, sau 70 năm tiếp quản Thủ đô.
Trưng bày tài liệu lưu trữ “Hà Nội và những Cửa ô” mở cửa từ ngày 07/10-30/10/2024 tại khu di sản Hoàng thành Thăng Long.
