Trong dòng chảy 80 năm dựng xây và bảo vệ Tổ quốc, lịch sử dân tộc Việt Nam được viết nên không chỉ bằng những trang tư liệu, những con số hay mốc son chính trị, mà còn bằng những khoảnh khắc rất đời, rất người. Bằng ánh sáng, khuôn hình và sự dấn thân bền bỉ, nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Nguyễn Á đã kể lại hành trình ấy qua triển lãm và lễ ra mắt sách ảnh “80 năm -Một Việt Nam vững tin”, diễn ra sáng 20/12 tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam (Hà Nội).
Không chỉ là một sự kiện nghệ thuật, đây còn là dịp để nhìn lại hành trình 80 năm đầy gian lao nhưng rất đỗi tự hào của dân tộc Việt Nam qua những khuôn hình chân thực, dung dị nhưng thấm đẫm cảm xúc, những tư liệu giàu giá trị và nhân văn.
Sức sáng tạo bền bỉ và trách nhiệm của nghệ sĩ trong hành trình 80 năm
Tập sách ảnh “80 năm - Một Việt Nam vững tin” do Nhà xuất bản Thông tấn phát hành, là sản phẩm tâm huyết được chắt lọc từ hàng nghìn bức ảnh mà nhiếp ảnh gia Nguyễn Á ghi lại trong suốt 5 năm sáng tác. Hơn 200 bức ảnh tiêu biểu trải dài từ địa đầu Tổ quốc nơi biên giới phía Bắc đến mũi Cà Mau - điểm cuối của dải đất hình chữ S hướng tới một góc nhìn toàn diện về Việt Nam, từ phát triển kinh tế, du lịch đến ngoại giao nhân dân và tinh thần hiếu khách với bạn bè quốc tế, phản ánh sinh động diện mạo đất nước trong hành trình lịch sử đầy thử thách nhưng cũng rất đỗi tự hào.
Điểm nổi bật của tập sách nằm ở cách tiếp cận dung dị, chân thực nhưng giàu chiều sâu, để từ những điều bình dị đời thường, hiện lên một Việt Nam kiên cường, nhân ái và đầy niềm tin. Ở đó, lịch sử hiện lên gần gũi trong từng ánh mắt người lính, nụ cười người dân, từng bước chân hành quân hay khoảnh khắc trang nghiêm của đại lễ quốc gia.
Chia sẻ tại triển lãm, nhiếp ảnh gia Nguyễn Á bộc bạch rằng, với ông, những thời khắc đại lễ của đất nước là cơ hội không thể bỏ lỡ. “Đất nước mình có những buổi đại lễ như vậy, tôi không cho phép mình đứng ngoài. Động lực lớn nhất giúp tôi hoàn thành tác phẩm chính là lòng yêu nước và mong muốn dùng nghệ thuật nhiếp ảnh để miêu tả đất nước.” Riêng đêm 1/9, ông đứng ngoài đường suốt từ đêm đến sáng để ghi lại từng khoảnh khắc lịch sử trong Đại lễ.
Đằng sau những khuôn hình rực rỡ của đại lễ là mồ hôi, là sự bền bỉ và ý thức nghề nghiệp cao độ của người cầm máy - những người lặng lẽ đứng sau lịch sử để lưu giữ lịch sử. Đó là đánh giá chung của các diễn giả tham dự buổi giao lưu, về giá trị của cuốn sách ảnh.
Nhà sử học Dương Trung Quốc nhận định: “Mỗi cuốn sách ảnh của nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á không đơn thuần là nghệ thuật mà chính là cách viết sử trung thực nhất của đương đại, lưu giữ những ‘gương mặt lưu hương’ của dân tộc cho các thế hệ mai sau.” Dưới góc nhìn sử học, ông đánh giá cao nỗ lực dấn thân của nhiếp ảnh gia, từ việc theo chân lực lượng gìn giữ hòa bình tại châu Phi đến việc ghi lại các đại lễ quốc gia, coi đây là một di sản văn hóa có giá trị lâu dài.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ khẳng định: “Cuốn sách ảnh đầy tâm huyết của nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á không chỉ dừng lại ở niềm đam mê nghệ thuật, mà còn là kết tinh của một tấm lòng nồng nàn yêu nước.”
Theo Thứ trưởng Nguyễn Minh Vũ, hành trình 80 năm của dân tộc Việt Nam là chặng đường với nhiều cột mốc lịch sử quan trọng, từ hy sinh giành độc lập đến đổi mới và hội nhập quốc tế: “Triển lãm là minh chứng sống động cho hình ảnh các thế hệ từ lãnh đạo đến nhân dân đều đang cống hiến để giúp Việt Nam trở thành một ‘điểm sáng’ mà thế giới phải đánh giá cao, đúng như tên gọi đầy ý nghĩa ‘80 năm -Một Việt Nam vững tin”.
Điểm nhấn đặc biệt của Nguyễn Á chính là khối lượng sáng tác đồ sộ. Đến nay, ông đã cho ra mắt 24 cuốn sách ảnh, riêng trong năm 2025 đã có tới 8 cuốn được xuất bản - con số hiếm có trong đời sống nhiếp ảnh Việt Nam. Nhận xét về sức lao động nghệ thuật ấy, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Lê Mã Lương khẳng định: “Sức chịu đựng, sức sáng tạo của Nguyễn Á không phải nghệ sĩ nào cũng có được. Sáng tác những tác phẩm để đời không hề đơn giản. Ngoài thể lực, lòng đam mê, còn rất nhiều yếu tố khác tác động đến con người để tạo ra những tác phẩm mang giá trị bền vững.”
Cũng chính bởi vậy mà dịp này, Viện Kỷ lục Việt Nam (VietKings) đã trao bằng xác lập Kỷ lục Việt Nam cho nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á, ghi nhận hơn 30 năm cống hiến với 24 ấn phẩm xuất bản, trong đó có những bộ sách ảnh mang giá trị tư liệu - nghệ thuật sâu sắc. Đó là sự ghi nhận, tôn vinh đối với người nghệ sĩ lặng lẽ đồng hành cùng lịch sử dân tộc, dùng hình ảnh để lưu giữ niềm tin, khơi dậy trách nhiệm và truyền cảm hứng cho xã hội.
Món quà đặc biệt dành tặng những người lính nhân ngày 22-12
Buổi ra mắt sách ảnh và triển lãm diễn ra trước thềm kỷ niệm 81 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam, như món quà tinh thần đặc biệt mà NSNA Nguyễn Á dành tặng những người lính - hình ảnh xuyên suốt trong các tác phẩm của ông. Cả 4 lần ra mắt sách ảnh ở Hà Nội và TP HCM, ông đều mời đến những nhân vật ghi dấu ấn trong lực lượng vũ trang. Và mỗi cuốn sách đều khắc họa đậm nét hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” trong cả nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, diễu binh -diễu hành A80, cũng như trong các hoạt động cứu hộ, cứu nạn, gìn giữ hòa bình quốc tế. Đó là những khuôn hình thấm đẫm nghĩa tình quân dân, phản ánh truyền thống “từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu” của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Đầu năm nay, khi lực lượng Quân đội Nhân dân Việt Nam sang Myanmar hỗ trợ cứu hộ sau thảm họa động đất, Nguyễn Á đã tự bỏ kinh phí, một mình sang hiện trường trong suốt 10 ngày để ghi lại những khoảnh khắc sinh tử giữa đổ nát. Những bức ảnh không chỉ phản ánh sự khốc liệt của thiên tai, mà còn khắc họa rõ nét hình ảnh người lính Việt Nam nhân ái, quả cảm, sẵn sàng chia sẻ khó khăn với bạn bè quốc tế.
Tinh thần Bộ đội Cụ Hồ trong thời bình tiếp tục được ông ghi lại trong loạt ảnh về cầu phao Phong Châu (Phú Thọ). Khi cây cầu bị sập, người dân phải đi vòng gần 30km mỗi ngày, ông đã ra Phú Thọ tới bốn lần để theo sát quá trình lực lượng công binh khắc phục sự cố. Những bức ảnh ghi lại khoảnh khắc cầu phao hoàn thành, người dân vỡ òa niềm vui khi trở lại nhịp sống bình thường đã chạm đến cảm xúc của người xem. Qua đó, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ không chỉ hiện lên như lực lượng bảo vệ Tổ quốc, mà còn là chỗ dựa tin cậy của nhân dân trong những lúc khó khăn.
Dù phải đối mặt với áp lực lớn khi bao quát hàng loạt sự kiện trọng đại, nhiếp ảnh gia Nguyễn Á vẫn kiên trì tìm kiếm những đề tài mới, góc tiếp cận khác biệt. Với ông, tình quân dân luôn là mạch cảm xúc xuyên suốt và cũng là giá trị bền vững nhất trong hành trình sáng tác.
Là người có hơn 20 năm gắn bó, theo dõi con đường sáng tác của nhiếp ảnh gia Nguyễn Á, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Lê Mã Lương chia sẻ: “Tôi tham dự nhiều cuộc triển lãm của Nguyễn Á rồi nhưng đây là cuộc triển lãm mà tôi thấy rất đặc biệt. Nó gợi lên niềm tự hào nhân dịp 80 năm thành lập nước, 50 năm hòa bình, thống nhất đất nước.”
Theo Anh hùng Lê Mã Lương, những tác phẩm trong triển lãm lần này không chỉ đơn thuần là ảnh đẹp, mà còn là những lát cắt lịch sử sống động. “Khi Nguyễn Á tặng tôi cuốn sách, tôi đã xem lại tới hai lần. Không chỉ một tác phẩm mà những hình ảnh ấy đi vào lịch sử. Những sự kiện mà Nguyễn Á ghi lại trong tác phẩm của mình thực sự rất tuyệt vời và là một kỷ niệm đẹp.”- Anh hùng Lê Mã Lương xúc động bày tỏ.
Diễn giả Nguyễn Sơn Lâm cũng chia sẻ những cảm xúc đặc biệt khi xem hình ảnh các chiến sĩ tập luyện, hay những ngày đại lễ. “Tôi không có cơ hội trực tiếp tham dự Đại lễ, nhưng khi nhìn qua sách ảnh của tác giả, tôi càng thêm tự hào về quân và dân ta, về những điều đất nước mình đã làm được”- Sơn Lâm bày tỏ.
Cất lên những câu hát trong ca khúc “Khát vọng” của nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn, diễn giả Sơn Lâm muốn gửi lời chúc mừng tới NSNA Nguyễn Á, và cũng là thông điệp gửi tới thế hệ hôm nay: hãy đưa niềm tự hào dân tộc trở thành khát vọng vươn xa, vươn cao.
Khi được hỏi về trách nhiệm của nghệ sĩ, Thứ trưởng Nguyễn Minh Vũ bày tỏ mong muốn: “Không chỉ các nhiếp ảnh gia, mà mỗi người Việt Nam khi xem những bức ảnh này đều thấy được hình ảnh đất nước, con người Việt Nam trên mọi miền Tổ quốc đang nỗ lực từng ngày. Từ đó, mỗi người tự thấy trách nhiệm của bản thân để lan tỏa những hình ảnh đẹp trong cuộc sống và công việc của mình.”
Ông tin rằng, với nền tảng văn hóa tinh thần vững chắc và lịch sử hào hùng, những tác phẩm nhiếp ảnh giàu giá trị nhân văn sẽ tiếp tục tạo cảm hứng, niềm tin và động lực để xã hội vươn lên.
Nhiều ý kiến tại sự kiện cũng đề xuất đưa các cuốn sách ảnh có giá trị vào thư viện các trường học, nhằm nhân rộng hiệu ứng xã hội, giúp thế hệ trẻ tiếp cận lịch sử bằng hình ảnh trực quan, sinh động.
Triển lãm và sách ảnh “80 năm – Một Việt Nam vững tin” không chỉ là bản tổng kết hành trình tài năng và sức lao động nghệ thuật bền bỉ của nhiếp ảnh gia Nguyễn Á, mà còn là lời tri ân sâu lắng gửi tới lịch sử, tới những con người bình dị đã làm nên diện mạo đất nước hôm nay.
