Phát biểu tại hội thảo, TS. Tô Ngọc Liễn, Phó Bí thư Thị ủy, Chủ tịch UBND thị xã Sa Pa điểm lại một số dấu mốc quan trọng của Sa Pa: Năm 1903, đoàn thám hiểm của Sở Địa lý Đông Dương đã khảo sát và phát hiện cảnh quan kỳ vĩ của cao nguyên Lồ Suối Tủng và làng Sa Pả, nên Đoàn đã đặt tên Cao trạm khu vực là Sa Pa. Đây được coi là dấu mốc ban đầu hình thành khu du lịch Sa Pa.
Năm 1905, đoàn khảo sát người Pháp đã thám hiểm và đặt mốc tiêu trên đỉnh Fansipan. Ngày 2/6/1909, Chánh sứ Lao Kay (tên cũ của tỉnh Lào Cai) trình Thống sứ Bắc Kỳ đề nghị thành lập Khu điều dưỡng trên cao trạm Sa Pa. Từ sau dấu mốc đó là quá trình phát triển của Sa Pa theo năm tháng. Năm 2017, Sa Pa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Khu du lịch quốc gia mang tầm cỡ quốc tế, từ đó tạo tiền đề cho việc quảng bá hình ảnh, xúc tiến đầu tư, thu hút khách du lịch đến Sa Pa.
Phát huy những lợi thế về điều kiện tự nhiên và nhân văn riêng có, trong những năm gần đây, du lịch Sa Pa đã và đang có bước phát triển vượt bậc cả về chất và lượng với tốc độ tăng trưởng đạt 45,17%. Từ đầu năm 2023 đến nay, lượng khách du lịch đạt hơn 2,58 triệu lượt khách, bằng 160% so với cùng kỳ năm 2022, dự kiến hết năm 2023, thị xã sẽ đón trên 3,5 triệu lượt khách, doanh thu hơn 12 nghìn tỷ đồng.
"Đây là những con số đáng tự hào, khẳng định vị thế của du lịch Sa Pa từ trạm nghỉ dưỡng đến Khu du lịch quốc gia. Trải qua 120 năm hình thành và phát triển, Sa Pa đã vươn mình mạnh mẽ, thu hút hàng triệu du khách tới tham quan mỗi năm. Đồng thời, Sa Pa luôn nằm trong top 10 điểm đến được yêu thích nhất trong nước và top 28 điểm đến hấp dẫn của thế giới" - Phó Bí thư Thị uỷ, Chủ tịch UBND thị xã Sa Pa Tô Ngọc Liễn khẳng định
Tại Hội thảo, các đại biểu, các nhà khoa học đã tập trung thảo luận, phân tích để làm sáng tỏ thêm về vai trò, giá trị của vùng đất và con người Sa Pa trong tiến trình lịch sử 120 năm hình thành và phát triển từ Trạm nghỉ dưỡng đến Khu du lịch quốc gia Sa Pa; đồng thời nêu ra những giải pháp, định hướng góp phần phát triển du lịch Sa Pa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, tiến tới xây dựng Sa Pa trở thành Khu du lịch quốc gia mang tầm quốc tế.
Ông Phạm Hải Quỳnh - Chủ tịch Viện Phát triển Du lịch Châu Á cho rằng, để thực sự trở thành Khu Du lịch Quốc gia trọng điểm và phát triển bền vững, Sa Pa cần phát triển du lịch dựa trên nền tảng tôn trọng và bảo vệ tài nguyên du lịch tự nhiên, tài nguyên du lịch văn hóa cũng như giá trị di sản văn hóa dân tộc. Trong công tác quy hoạch cần được thực hiện một cách cẩn trọng, cân nhắc giữa phát triển và bảo tồn vì Sa Pa mỗi một thời kỳ có một giá trị văn hóa và kiến trúc riêng nên phải xác định rõ vấn đề này. Ngoài ra, cần chú trọng phát triển du lịch theo hướng bền vững, tránh phát triển "nóng" vì lợi ích trước mắt mà làm phá vỡ quy hoạch các khu, điểm du lịch của thị xã.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Du lịch Việt Nam, vấn đề đáng quan tâm hiện nay của Sa Pa là tìm giải pháp để phát triển du lịch bền vững, đem lại lợi ích "kép": Du lịch trở thành sinh kế cho người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, nhưng không làm mất đi, không làm mai một những giá trị tự nhiên, giá trị văn hoá đã tồn tại từ bao đời nay.
Phó Viện trưởng Viện Kiến trúc Quy hoạch Xây dựng Lào Cai Nguyễn Văn Quân nhận định: địa phương cần phải xây dựng bộ tiêu chí về kiến trúc công trình của Sa Pa mà ở đó các công trình vật thể kiến trúc ngoài đảm bảo các yêu cầu về sự bền vững, sự phù hợp với quy hoạch xây dựng… còn đảm bảo các yếu tố mang đặc điểm nhận diện của kiến trúc Sa Pa và mỗi công trình kiến trúc phải thực sự là một tác phẩm hoàn chỉnh.
