Ngày 18/7/2025, Bộ Chính trị ban hành Thông báo kết luận số 81-TB/TW về chủ trương xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền. Ngay sau đó, ngày 20/7/2025, Thủ tướng Chính phủ có Công văn chỉ đạo yêu cầu các bộ, ngành và địa phương khẩn trương vào cuộc. Nhiều cuộc họp của Chính phủ, Bộ, ngành, địa phương đã được tổ chức và triển khai để hiện thực hóa chủ trương này với tinh thần "thần tốc" và rất thiết thực. Việc làm này thể hiện rõ không chỉ quyết sách đúng lúc, mà còn là sự hồi đáp mạnh mẽ trước những đòi hỏi bức thiết của thực tiễn vùng phên dậu Tổ quốc.
Bởi theo thống kê, 22 tỉnh biên giới đất liền của nước ta có tới hơn 332.000 học sinh có nhu cầu học tập, sinh hoạt theo chế độ nội trú, bán trú để thuận lợi cho việc đến trường. Thế nhưng, con số được đáp ứng mới chỉ khoảng 59.000 em, tức là chưa đầy 18% nhu cầu thực tế. Hơn 273.000 em còn lại, trong đó rất nhiều em vẫn phải vượt quãng đường xa xôi, hiểm trở để đến trường, điều kiện học tập, sinh hoạt còn thiếu thốn.
Thực tế cho thấy, không chỉ thiếu trường lớp, nhiều điểm trường vùng biên còn tạm bợ, xuống cấp, thiếu phòng học bộ môn, khu nội trú, nhà công vụ, sân chơi, thiết bị dạy học. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục, mà còn là nguy cơ khiến nhiều học sinh bỏ học sớm, làm mất đi cơ hội nâng cao dân trí và phát triển nguồn nhân lực tại chỗ.
Trong bối cảnh đó, chủ trương của Bộ Chính trị về việc trước mắt thí điểm đầu tư hoàn thành xây mới hoặc cải tạo 100 trường trong năm 2025 (chậm nhất là đến thời điểm khai giảng năm học sau). Các trường này sẽ là hình mẫu để sau đó tiếp tục triển khai diện rộng, hoàn thành mục tiêu đầu tư xây dựng 248 trường trong 2-3 năm tới. Chủ trương này chính là cú hích rất thiết thực, cụ thể để góp phần phá vỡ vòng luẩn quẩn về hạ tầng giáo dục vùng biên.
Không phải ngẫu nhiên Thủ tướng Phạm Minh Chính dùng từ “thần tốc” và “táo bạo” trong chỉ đạo thực hiện chủ trương này. Thời hạn 13 tháng để hoàn thành 100 ngôi trường là thách thức không nhỏ. Nó đòi hỏi cả hệ thống chính trị, các bộ, ngành liên quan và 22 tỉnh biên giới phải vận hành ở trạng thái cao nhất, đồng thời phân công “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ, rõ kết quả, rõ thẩm quyền”.
Không chỉ yêu cầu về diện tích tối thiểu 5 - 10 ha/trường, có đủ cơ sở vật chất phục vụ việc học tập, rèn luyện văn hóa, tinh thần, thể chất, điều kiện sinh hoạt và tuyệt đối an toàn; yêu cầu về thiết kế cũng được đặt ra phải phù hợp địa hình, hay việc bố trí khu trồng rau, chăn nuôi phục vụ bữa ăn cho học sinh..., đều thể hiện tư duy thực tiễn, linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo tính nguyên tắc. Điều này giúp các công trình vừa đạt chuẩn giáo dục, vừa gắn bó mật thiết với đời sống và văn hóa bản địa.
Để có thể xây được các ngôi trường với mục tiêu như thế, nguồn lực không chỉ từ Nhà nước, mà còn huy động sức dân, khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân chung tay đồng hành. Đồng thời, huy động lực lượng quân đội, công an, thanh niên tình nguyện tham gia thi công ở các khu vực khó khăn… Chiến dịch này đang thực sự trở thành một phong trào xã hội rộng lớn “cả nước vì biên giới thân yêu”.
Mỗi ngôi trường khang trang, an toàn, đảm bảo cơ sở vật chất, thầy cô gắn bó lâu dài, học sinh yên tâm học tập sẽ không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức, mà còn là “pháo đài mềm” góp phần giữ dân, giữ đất, nâng cao dân trí, đào tạo thế hệ trẻ có tri thức, kỹ năng và ý thức bảo vệ Tổ quốc.
Từ hệ thống các trường học là cơ sở để phát triển giáo dục vùng biên và trực tiếp góp sức thu hẹp khoảng cách phát triển giữa miền núi, vùng sâu, vùng xa với đồng bằng; tạo cơ hội học tập bình đẳng cho con em các dân tộc anh em trên đất Việt. Đồng thời, các trường vùng biên giới cũng là cái nôi đầu tiên tạo nguồn để xây dựng đội ngũ cán bộ, đặc biệt là người dân tộc thiểu số tại chỗ - những hạt nhân quan trọng trong hệ thống chính trị cơ sở.
Từ góc độ an ninh - quốc phòng, trường học vùng biên chính là “đồn biên phòng trong lòng dân”, góp phần củng cố thế trận lòng dân vững chắc, giữ ổn định an ninh biên giới. Học sinh hôm nay sẽ là cán bộ, chiến sĩ biên phòng, là lực lượng sản xuất và bảo vệ biên cương tương lai.
Theo báo cáo Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện một số địa phương đã lên kế hoạch xây dựng hệ thống trường học nội trú liên cấp tại các xã biên giới. Với 11 trường dự kiến được xây dựng, diện tích tối thiểu 5 ha/trường, quy mô 30 lớp học, tỉnh Lạng Sơn kỳ vọng bảo đảm điều kiện học tập, sinh hoạt nội trú tốt nhất cho hơn 1.000 học sinh/trường.
Hay trong 13 trường liên cấp ở biên giới tỉnh Sơn La, dự kiến sẽ có 11 trường xây mới, 2 trường cải tạo, nâng cấp. Gần 36.000 học sinh cấp tiểu học và trung học cơ sở sẽ được học trong điều kiện sinh hoạt tốt, cơ sở vật chất đồng bộ, hiện đại, với tổng mức đầu tư ước khoảng 2.700 tỷ đồng.
Được biết, tỉnh Quảng Trị cũng đã đề xuất xây mới 10 trường, cải tạo 6 trường với tổng vốn hơn 3.338 tỷ đồng, phục vụ 21.000 học sinh. Và tỉnh Điện Biên cũng có 3 khu đất 10 ha đã sẵn sàng, người dân đồng thuận hiến đất, chính quyền chuẩn bị phương án khởi công ngay khi có vốn.
Sau gần 1 tháng từ khi Bộ Chính trị cho chủ trương, sự quyết liệt triển khai của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và những kết quả tích cực bước đầu là minh chứng rõ ràng về tính đúng đắn và thiết thực của quyết sách này. Nó cho thấy, chỉ đạo “thần tốc” không phải khẩu hiệu, mà quyết sách thiết thực nên đã nhận được sự đồng thuận hành động cũng thiết thực, hiệu quả từ cơ sở. Kết quả bước đầu này cho niềm tin rằng, việc khởi công ngay trong năm nay và mục tiêu hoàn thành 100 ngôi trường trước 30/8/2026 là khả thi.
Nếu hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng, đặc biệt là việc đầu tư và vận hành sau này một cách thiết thực, hiệu quả lâu dài thì những ngôi trường này sẽ trở thành một trong những biểu tượng của ý chí vươn lên, của tinh thần đoàn kết dân tộc./.
