Mời nghe bài viết tại đây:
Cách trung tâm Thủ đô Hà Nội khoảng 40 km về hướng Nam, xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên là cái nôi của nghề khảm trai. Trải qua hàng trăm năm nay, nghề khảm trai đã gắn bó và nuôi sống bao thế hệ giúp bà con Chuôn Ngọ có thêm thu nhập, ổn định cuộc sống. Ở những khu vực kinh tế khác khó thu hút được hết lao động. Nhưng ở làng nghề chạm khảm Chuyên Mỹ lại giải quyết được rất nhiều. Từ ông già đến trẻ con cũng làm được nhất là những lúc rảnh rỗi, góp phần giải quyết việc làm, giúp bà con có thêm thu nhập ổn định cuộc sống. Ông Trương Thế Cầu, một người dân làng Chuôn Ngọ cho hay.
Từ cái nôi của nghề khảm trai, các nghệ nhân cao tuổi trong làng đã truyền dạy và phát triển nghề đến cả 4 thôn lân cận là thôn Trung, thôn Thượng, thôn Đồng Vinh và thôn Bối Khê. Nghệ nhân Nguyễn Văn Thái, cho rằng: “Điều đáng quý, đáng trân trọng nhất đối với các nghệ nhân khảm trai Chuôn Ngọ là việc chăm lo truyền dạy cho lớp con cháu gìn giữ và phát huy được nghề truyền thống của làng. Từ đó có hàng trăm, hàng nghìn cháu được truyền nghề và đã mở được cơ sở riêng, có cuộc sống ổn định”.
Các sản phẩm khảm trai của Chuôn Ngọ ngày càng đa dạng, phong phú về mẫu mã nhờ sự tìm tòi, sáng tạo của những nghệ nhân cao tuổi. Trước đây, người thợ làng Ngọ thường chỉ làm hoành phi, câu đối phục vụ cho các đình chùa, nhưng đến nay tùy theo nhu cầu, thị hiếu của khách hàng, họ sẽ đáp ứng đủ loại từ tẩu thuốc lá, cán ba toong, nậm rượu cho đến hàng lưu niệm…Theo nghệ nhân Nguyễn Văn Thái, để tạo ra một sản phẩm khảm trai phải qua 6 công đoạn cơ bản, trong đó, khó nhất và cũng là quyết định sự thành bại của sản phẩm là cưa trai theo nét vẽ. “Việc cưa trai rất quan trọng. Nếu cưa trai ngắn quá thì khi thể hiện đường nét sẽ bị xấu. Ví dụ vẻ đẹp của người phụ nữ là mày ngài, nhưng nếu mình cưa trai quá ngắn hoặc quá dài thì khuôn mặt của người phụ nữ sẽ không có sự thanh thoát…”, ông Thái cho biết.
Nét đặc sắc của khảm trai Chuôn Ngọ đó là những mảnh trai không vỡ, luôn phẳng, đục gắn xuống gỗ rất khít, tạo thành những đường nét tinh xảo. Chi tiết trang trí trên khảm trai cũng rất sinh động, đặc sắc và có hồn. Đó chính là nhờ những người thợ khảm trai đích thực của làng nghề như nghệ nhân Nguyễn Thị Vui – người vẫn một lòng gìn giữ, bảo tồn và phát huy nghề cổ. “Tôi làm nghề từ lúc 10 tuổi. Bây giờ đến đời con tôi, cháu tôi, chắt tôi đều tiếp tục làm. Tôi còn truyền dạy nghề cho hàng trăm người, chủ yếu là người trong làng. Ngoài ra có một số cháu ở làng khác muốn làm thì tôi cũng dạy cho. Tôi dạy phải đến hàng nghìn cháu rồi, cốt sao làm để giữ lấy cái nghề của cha ông…”, bà Vui chia sẻ.
Em Nguyễn Tần, dù ít tuổi, nhưng nhờ được ông bà, cha mẹ hướng dẫn nên đã “thuộc nằm lòng” các công đoạn làm khảm trai. Đây cũng là công việc thường xuyên của các em sau mỗi buổi đi học về, vừa là để phụ giúp gia đình, vừa là để giữ nghề truyền thống của ông cha. Em thấy mình là thế hệ trẻ phải biết giữ lấy nghề truyền thống của cha ông. Em biết hết các công đoạn nhưng em cũng mới làm được những khâu đơn giản. Em còn phải học nhiều để theo kịp thế hệ trước. Học xong em sẽ làm nghề luôn, Tần tâm sự.
Với đôi bàn tay khéo léo của mình, những nghệ nhân cao tuổi làng Chuôn Ngọ vẫn đang từng ngày gìn giữ và phát triển giúp nghề khảm trai truyền thống ngày càng vươn xa ra khu vực và trên thế giới./.
