Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ nhanh, thuộc nhóm cao nhất châu Á. Theo các dự báo, chỉ trong vòng vài thập niên tới, nước ta sẽ chính thức trở thành quốc gia có dân số già. Thực tế này đặt ra hàng loạt thách thức về an sinh xã hội, y tế, chăm sóc dài hạn, nhưng đồng thời cũng mở ra một không gian phát triển mới cho nền kinh tế. Đó là “kinh tế bạc”, mô hình kinh tế lấy người cao tuổi làm trung tâm.
Trong bối cảnh già hóa nhanh, người cao tuổi không còn đơn thuần là nhóm thụ hưởng chính sách an sinh, mà đang dần trở thành chủ thể quan trọng của phát triển kinh tế - xã hội. Họ vừa là lực lượng tiêu dùng có sức mua ngày càng lớn, vừa là nguồn lao động giàu kinh nghiệm, tri thức và vốn sống. Nhấn mạnh điều này, ông Trương Xuân Cừ, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam cho rằng, "kinh tế bạc" đang nổi lên như một động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế “Vai trò của những người cao tuổi tham gia vào phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia hiện nay ngày càng có hiệu quả, ngày càng tham góp vào một tỉ lệ rất lớn. Trước thực tiễn của Việt Nam, Trung ương Hội thấy rằng kinh tế bạc của Việt Nam cũng là một trong những động lực để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới”.
Theo ông Trương Xuân Cừ, dù Việt Nam chưa có số liệu chính thức về tỷ lệ đóng góp của "kinh tế bạc" vào GDP, nhưng các nghiên cứu và phân tích cho thấy khu vực này có thể đang đóng góp khoảng từ 7 đến 12%. Đây là con số đáng chú ý, phản ánh tiềm năng rất lớn nếu kinh tế bạc được nhìn nhận đúng và có chính sách phát triển phù hợp.
Tuy nhiên, để "kinh tế bạc" thực sự đi vào đời sống và trở thành một cấu phần trong chiến lược phát triển quốc gia, điều quan trọng trước hết là phải hình thành nhận thức thống nhất trong hệ thống chính trị và xã hội. Ông Trần Đức Lưu, Phó Chánh Văn phòng Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam cho biết, dù khái niệm "kinh tế bạc" đã phổ biến ở nhiều quốc gia, nhưng tại Việt Nam vẫn còn khá mới mẻ “Phải hiểu kinh tế bạc là nền kinh tế của người cao tuổi tham gia vào và hướng vào người cao tuổi, phục vụ cho người cao tuổi và do người cao tuổi”.
Theo cách tiếp cận này, "kinh tế bạc" không chỉ là các dịch vụ chăm sóc, nuôi dưỡng người già, mà là toàn bộ hệ thống các ngành nghề, sản phẩm và dịch vụ vừa đáp ứng nhu cầu của người cao tuổi, vừa tạo điều kiện để họ tiếp tục tham gia lao động, sản xuất, kinh doanh, cống hiến cho xã hội.
Thực tế tại Việt Nam cho thấy, nhóm dân số từ 60 tuổi trở lên đang có mức tiêu dùng ngày càng tăng, với nhu cầu đa dạng từ y tế, dinh dưỡng, nhà ở, du lịch, nghỉ dưỡng đến công nghệ hỗ trợ sức khỏe, vận động... Đáng chú ý hơn, rất nhiều người cao tuổi vẫn mong muốn được làm việc, được đóng góp, được sống có ích, thay vì chỉ “an dưỡng tuổi già”.
Nhận thức rõ điều này, Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam đã sớm nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy kinh tế bạc phát triển theo hướng bài bản, bền vững. Ông Đinh Trọng Chính, Trưởng Ban Phát huy Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam cho biết, nền "kinh tế bạc'' có mấy cấu phần: người cao tuổi trực tiếp tham gia phát triển sản xuất; thứ hai là những dịch vụ trong xã hội dành cho người cao tuổi như dịch vụ chăm sóc sức khỏe, dịch vụ ăn ở, nghỉ dưỡng cho người cao tuổi.
Từ góc nhìn này, có thể thấy "kinh tế bạc" không chỉ bó hẹp trong lĩnh vực chăm sóc truyền thống, mà là một hệ sinh thái rộng lớn, đòi hỏi sự tham gia của nhiều ngành, nhiều lĩnh vực.
Đánh giá về triển vọng của mô hình này, Tiến sĩ Nguyễn Văn Hùng, nguyên Phó Trưởng ban Dân vận Trung ương cho rằng Việt Nam mới chỉ ở giai đoạn khởi đầu, nhưng nếu có định hướng đúng, kinh tế bạc hoàn toàn có thể trở thành một trụ cột quan trọng của nền kinh tế.
“Kinh tế bạc ở Việt Nam hiện nay mới bắt đầu. Mục tiêu của phát triển kinh tế bạc ở Việt Nam cần gắn với những phương hướng, giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế bạc”, Tiến sĩ Hùng khẳng định.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Hùng, để kinh tế bạc vận hành hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ của ba chủ thể then chốt, đó là Nhà nước, doanh nghiệp và chính người cao tuổi.
Trong đó, doanh nghiệp giữ vai trò trực tiếp tạo ra sản phẩm, dịch vụ phù hợp với đặc thù của người cao tuổi. Thực tế những năm gần đây cho thấy, ngày càng nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam bắt đầu quan tâm đến thị trường này. Đại diện nhãn hàng Kingsport cho rằng, "kinh tế bạc" không chỉ là cơ hội kinh doanh mà còn là trách nhiệm xã hội.
Ông Nguyễn Trung Kiên, Giám đốc điều hành Kingsport khu vực phía Bắc chia sẻ: “Nền kinh tế bạc với người cao tuổi, không chỉ là vấn đề an sinh mà còn là tạo ra giá trị sống khác cho người cao tuổi. Quan trọng nhất là xây dựng ý thức về văn hóa, lối sống khỏe chủ động cho người cao tuổi”.
"Kinh tế bạc" không chỉ hướng đến việc chăm sóc người cao tuổi tốt hơn, mà sâu xa hơn là tạo môi trường để họ phát huy kinh nghiệm, trí tuệ và tiếp tục sống có ích, có giá trị. Phát triển "kinh tế bạc" cũng chính là cách để Việt Nam chủ động thích ứng với già hóa dân số, giảm áp lực an sinh xã hội, đồng thời tận dụng được nguồn lực “vàng” từ lớp người đã tích lũy nhiều kinh nghiệm sống./.
