Cấp thiết bảo vệ an toàn cho phụ nữ và trẻ em gái trong kỷ nguyên số

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, công nghệ đang mở ra những cơ hội chưa từng có cho sự phát triển của mỗi cá nhân, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em gái. Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, cánh cửa tri thức, việc làm, dịch vụ công và kết nối xã hội trở nên gần gũi hơn bao giờ hết. Nhưng cũng chính chiếc điện thoại ấy, chỉ sau một vài cú chạm màn hình, có thể dẫn đến những hiểm nguy khó lường: lừa đảo, quấy rối, xâm hại, bạo lực tinh thần, hay những sang chấn tâm lý âm thầm.

Trong Tháng hành động vì bình đẳng giới năm nay, vấn đề “An toàn cho phụ nữ và trẻ em gái trong kỷ nguyên số” được nhấn mạnh như một yêu cầu cấp thiết không chỉ để bảo vệ những nhóm yếu thế, mà còn để xây dựng một không gian mạng nhân văn, lành mạnh cho tất cả mọi người.

Tại Hà Nội, cô Hà Phương, giáo viên một trường THCS bày tỏ những lo lắng thường trực khi làm việc với học sinh mỗi ngày. Với cô, môi trường mạng vẫn đầy rẫy những lỗ hổng khiến trẻ em dễ dàng bị tổn thương. “Chỉ cần vài giây tìm kiếm, các em có thể bắt gặp những video bạo lực, phản cảm. Trong khi đó, các biện pháp bảo vệ hay công cụ kiểm soát nội dung còn chưa thực sự hiệu quả”, cô Phương nói.

Thực tế cho thấy không ít trẻ bị dụ dỗ, lôi kéo vào các nhóm chat, trang web độc hại; có em bị đe dọa, tống tiền chỉ sau vài cuộc trò chuyện tưởng như vô hại. Không chỉ trẻ em, phụ nữ cũng là nhóm chịu nhiều rủi ro trong môi trường số.

Chị Hồng Tâm, nhân viên văn phòng ở Đống Đa chia sẻ: “Không cần bước chân ra khỏi nhà, chỉ cần điện thoại rung lên, nguy cơ đã xuất hiện: cuộc gọi mạo danh công an, tin nhắn đòi nợ, đường link đầu tư "siêu lợi nhuận". Họ đánh đúng vào sự nhẹ dạ của phụ nữ”.

Tương tự, chị Nguyễn Bích Ngọc ở Hà Đông thừa nhận từng rơi vào bẫy lừa đảo trực tuyến khi thiếu kỹ năng số và thiếu những công cụ bảo vệ cần thiết.

Ở góc độ tâm lý, chuyên gia Bùi Hải Yến phân tích, áp lực ngoại hình, miệt thị, bình luận tiêu cực, so sánh trên mạng xã hội đang bào mòn sự tự tin của nhiều em gái tuổi vị thành niên.

“Mỗi lời xúc phạm trên mạng đều có thể gieo vào tâm hồn trẻ một cảm giác tổn thương dài lâu. Không gian số không chỉ là nơi các em học hỏi mà cũng có thể là nơi các em bị tổn thương mỗi ngày”, chuyên gia tâm lý Bùi Hải Yến khẳng định.

Trao đổi với phóng viên VOV2, bà Nguyễn Thị Nga, cán bộ Chương trình về Bạo lực gia đình và Bạo lực trên cơ sở giới, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA Việt Nam), nhấn mạnh, Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng công nghệ số nhanh nhất khu vực. Khoảng 80% người dân đã sử dụng Internet, tỷ lệ sở hữu điện thoại thông minh liên tục tăng.

Tuy nhiên, tốc độ phát triển này kéo theo không ít thách thức. Phụ nữ và trẻ em gái, nhóm vốn đã dễ tổn thương ngoài đời thực lại càng dễ bị tấn công, quấy rối trong môi trường trực tuyến.

Theo bà Nga, các hình thức bạo lực phổ biến hiện nay bao gồm: Đánh cắp tài khoản; Quấy rối trực tuyến; Lạm dụng hình ảnh; Phát tán thông tin sai lệch; Theo dõi, định vị, kiểm soát; Ghi hình, phát tán hình ảnh nhạy cảm; Giả mạo hình ảnh hoặc giọng nói bằng công nghệ AI.

Theo bà Nguyễn Thị Nga, có ba nguyên nhân chính khiến phụ nữ và trẻ em gái dễ trở thành nạn nhân trong kỷ nguyên số. Thứ nhất, bất bình đẳng giới vốn tồn tại lâu nay trong xã hội được “khuếch đại” bởi công nghệ. Kẻ tấn công lợi dụng sự hạn chế kỹ năng số của nạn nhân để xâm nhập dữ liệu, giả danh hoặc chiếm quyền truy cập. Bên cạnh đó, hệ thống giám sát, báo cáo, xử lý còn chưa theo kịp tốc độ lan truyền thông tin trên mạng. Kẻ xấu dễ ẩn danh, khó truy vết, khiến nạn nhân ngần ngại báo cáo. Ngoài ra, nhiều nền tảng chưa đặt sự an toàn của người dùng lên hàng đầu. Việc thiết kế hệ thống bảo vệ, cảnh báo và ngăn chặn còn chậm hơn so với tốc độ tấn công.

Theo UNFPA, có ba rào cản lớn khiến nạn nhân không dám lên tiếng. Định kiến xã hội và nỗi sợ bị đổ lỗi khiến nhiều phụ nữ chọn im lặng. Với trẻ em gái vị thành niên, gánh nặng này càng lớn hơn. Bên cạnh đó là tâm lý sợ bị kiểm soát. Trẻ em lo rằng nếu nói ra, cha mẹ sẽ tước điện thoại hoặc hạn chế truy cập mạng, tức là lấy đi phương tiện học tập, kết nối bạn bè. Lo sợ bị trả thù cũng là một rào cản lớn. Nhiều nạn nhân e ngại việc tố cáo sẽ khiến họ bị tấn công lần hai, bị bêu riếu hoặc lan truyền hình ảnh nhạy cảm. Ngoài ra, thiếu thông tin về dịch vụ hỗ trợ cũng là lý do quan trọng khiến nạn nhân không tìm được nơi trợ giúp kịp thời.

Để phụ nữ và trẻ em gái tự bảo vệ mình, bà Nguyễn Thị Nga cho rằng, cần một bộ kỹ năng số toàn diện với ba nhóm kỹ năng quan trọng: Kỹ năng bảo mật cá nhân và quyền riêng tư; Kỹ năng tư duy phản biện, nhận diện bạo lực công nghệ và hành động đúng khi bị tấn công.

Khoảng cách trong hiểu biết về công nghệ giữa cha mẹ và con cái ngày càng lớn. Bà Nga cho rằng, cha mẹ không nên “quản lý bằng cấm đoán”, vì điều đó chỉ khiến trẻ giấu giếm. Điều quan trọng nhất là xây dựng không gian tin cậy, nơi trẻ có thể chia sẻ mà không lo bị trừng phạt. Cha mẹ cần học hỏi từ con, cùng con thỏa thuận về thời gian và nội dung sử dụng Internet.

Đồng thời, phụ huynh cần biết các dịch vụ hỗ trợ như Tổng đài 111, 1800 1768, các Ngôi nhà Ánh Dương, Ngôi nhà Bình Yên, nơi phụ nữ và trẻ em được cung cấp chỗ tạm lánh, hỗ trợ tâm lý, y tế, pháp lý hoàn toàn miễn phí.

Kết thúc cuộc trao đổi, bà Nguyễn Thị Nga nhấn mạnh, bạo lực giới không bao giờ là lỗi của bạn. Nếu bạn đang trải qua bất kỳ hình thức bạo lực nào, hãy lên tiếng. Luôn có người sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ bạn 24/7.

An toàn cho phụ nữ và trẻ em gái trong kỷ nguyên số không chỉ là trách nhiệm của riêng cơ quan quản lý, mà là trách nhiệm chung của gia đình, nhà trường, các nền tảng công nghệ và toàn xã hội. Khi mỗi người lớn biết lắng nghe, mỗi đứa trẻ được trang bị kỹ năng, mỗi nền tảng tuân thủ pháp luật, thì không gian mạng mới thực sự trở thành nơi an toàn, nhân văn và không bạo lực./.