Theo thống kê, giai đoạn 2016-2021, ước tính lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh ở các đô thị trên toàn quốc tăng trung bình 10% - 16% mỗi năm.
Năm 2022, lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tại các đô thị khoảng 26.100 tấn/ngày, tại khu vực nông thôn khoảng 22.400 tấn/ngày. Trong khi đó, ở khu vực thành thị, vẫn còn khoảng 5-10% chất thải rắn sinh hoạt không được thu gom, ở các vùng nông thôn, tỷ lệ này khoảng 30-45%. Khoảng 10% lượng chất thải nguy hại hiện vẫn chưa được thu gom, xử lý.
Tại Hội thảo "Quản lý chất thải rắn hướng tới nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam: Chính sách và thực thi" do Viện Chiến lược Chính sách tài nguyên và Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) phối hợp với Hanns Seidel Foundation tổ chức (sáng 12/7, tại Quảng Ninh), các chuyên gia môi trường nhận định: Kinh tế tuần hoàn là chìa khóa quan trọng để xử lý chất thải rắn sinh hoạt.
"Không giống như nền kinh tế tuyến tính truyền thống theo mô hình "lấy, sản xuất, thải bỏ, nền kinh tế tuần hoàn nhấn mạnh đến hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm chất thải và việc sử dụng nguyên vật liệu liên tục" - ông Mai Thanh Dung – Phó Viện trưởng Viện chính sách, Tài nguyên và Môi trường phát biểu tại hội thảo. Theo chuyên gia này, bằng cách áp dụng các nguyên tắc kinh tế tuần hoàn, chúng ta có thể chuyển đổi cách tiếp cận của mình sang quản lý chất thải rắn và tạo ra một tương lai bền vững hơn.
Kể từ năm 2020, khái niệm kinh tế tuần hoàn đã được Chính phủ Việt Nam quy định cụ thể trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 (Điều 142) và trong Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường 2020.
Các quy định pháp luật này đã thể chế hóa các yếu tố kinh tế tuần hoàn đối với quản lý chất thải như: Tiếp tục thúc đẩy ứng dụng công nghệ xử lý, tái chế chất thải, thân thiện với môi trường, sản xuất năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; phân loại chất thải rắn sinh hoạt, định giá thu gom xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo lượng; quy định trách nhiệm thu gom, tái chế, xử lý của nhà sản xuất, nhập khẩu đối với sản phẩm, bao bì...
Quản lý chất thải rắn hiệu quả là một trong những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam nhằm giải quyết ô nhiễm môi trường hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững. Chính phủ đã đặt mục tiêu đến năm 2030, nâng tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt lên 95% ở khu vực thành thị, 90% ở khu vực nông thôn và 98% đối với chất thải nguy hại.
Ông Lê Anh Vũ, đại diện Hanns Seidel Foundation Việt Nam nhấn mạnh 2 yếu tố được cho là quan trọng trong việc quản lý chất thải rắn hiệu quả đó là: tăng khả năng xử lý chất thải để tái sử dụng thay vì đốt, chôn lấp; khuyến khích đầu tư vào các giải pháp xử lý rác thải bền vững và tăng cường khả năng kỹ thuật số cũng như cung cấp hỗ trợ cho các nhà khoa học. Điều này sẽ cần sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân, học thuật cũng như các cấp địa phương.
Trong bối cảnh phát triển kinh tế tuần hoàn nhằm góp phần đạt được các mục tiêu phát triển bền vững vào năm 2030 và mục tiêu phát thải ròng bằng “0” cho đến năm 2050, việc nghiên cứu, trao đổi, chia sẻ thông tin giữa các bên liên quan về các giải pháp, mô hình để cải thiện chính sách và gia tăng hiệu quả thực thi quản lý chất thải rắn ở Việt Nam là vô cùng cần thiết.
Ở góc độ quản lý nhà nước tại địa phương về môi trường, ông Đào Duy Vinh – Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Quang Ninh cho biết: Quảng Ninh là tỉnh có nhiều loại khoáng sản có giá trị công nghiệp, quan trọng nhất là than đá chiếm trên 90% trữ lượng của cả nước, cùng với đó là danh thắng Yên Tử, kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, trung tâm logistic... Đồng thời Quảng Ninh cũng là cửa ngõ giao thông quan trọng với nhiều cửa khẩu biên giới, hệ thống cảng biển thuận tiện, có điều kiện giao thương thuận lợi với các nước trên thế giới.
"Một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Quảng Ninh xác định đó là cần ưu tiên thực hiện là sớm xây dựng được cơ chế, chính sách thuận lợi để: đẩy mạnh xã hội hóa và thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân, nước ngoài vào hoạt động thu gom, phân loại chất thải, tái chế, tái sử dụng chất thải, xử lý chất thải; coi chất thải là tài nguyên, thực hiện quản lý chặt chẽ và khơi thông biến rác thải thành nguồn lực cho phát triển bền vững kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ninh’- ông Vinh cho hay.
Kế hoạch hành động quốc gia về Kinh tế tuần hoàn do Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng hiện đang trình Thủ tướng Chính phủ, sau khi được phê duyệt, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tiến hành triển khai thực hiện tại các địa phương trên cả nước. Điều này sẽ giúp cho công tác thực thi bảo vệ môi trường được tốt hơn cũng như thúc đẩy các ngành kinh tế theo hướng kinh tế tuần hoàn./.
