Mời nghe cuộc trao đổi giữa phóng viên VOV2 với ông Phạm Ngọc Dũng, Trưởng phòng Trợ giúp xã hội, Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Y tế:

Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho biết, trong 9 tháng đầu năm nay, công tác bảo đảm an sinh xã hội luôn được các cấp, các ngành thực hiện kịp thời, hiệu quả. Trong đó, hỗ trợ đột xuất, bất thường phát sinh tại các địa phương là hơn 371 tỷ đồng, hỗ trợ 990 tấn gạo khắc phục hậu quả thiên tai, mưa lũ cho khoảng 66 nghìn nhân khẩu. Điều này cho thấy Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến công tác trợ giúp đột xuất.

Ông Phạm Ngọc Dũng, Trưởng phòng Trợ giúp xã hội, Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Y tế cho biết, theo Nghị định 20/2021/NĐ-CP quy định trợ giúp xã hội đột xuất được thực hiện dưới các hình thức chủ yếu sau:

1. Hỗ trợ lương thực, thực phẩm (cứu đói khẩn cấp)

Các hộ gia đình thiếu đói trong các dịp Tết âm lịch (Hỗ trợ 1 tháng) và các hộ gia đình thiếu đói trong và sau khi diễn ra thiên tai, hỏa hoạn, mất mùa, giáp hạt…(Không quá 3 tháng) sẽ được hỗ trợ lương thực 15 kg gạo/người đối với tất cả thành viên trong gia đình.

2. Hỗ trợ chi phí mai táng cho người chết, mất tích.

Hộ gia đình có người chết, mất tích do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn giao thông, tai nạn lao động đặc biệt nghiêm trọng hoặc các lý do bất khả kháng khác được xem xét hỗ trợ chi phí mai táng với mức bằng 50 lần mức chuẩn trợ giúp xã hội, tương đương 25 triệu đồng.

3. Hỗ trợ chi phí điều trị cho người bị thương nặng.

Người bị thương nặng do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn giao thông, tai nạn lao động đặc biệt nghiêm trọng hoặc các lý do bất khả kháng tại nơi cư trú hoặc ngoài nơi cư trú được xem xét hỗ trợ với mức bằng 10 lần mức chuẩn trợ giúp xã hội, tương đương 5 triệu đồng.

4. Hỗ trợ làm nhà ở hoặc sửa chữa nhà ở do bị đổ, sập, trôi, cháy, hư hỏng nặng.

Hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn có nhà ở bị đổ, sập, trôi, cháy hoàn toàn do thiên tai, hỏa hoạn hoặc lý do bất khả kháng khác mà không còn nơi ở thì được xem xét hỗ trợ chi phí làm nhà ở với mức tối thiểu 40.000.000 đồng/hộ.

Hộ phải di dời nhà ở khẩn cấp theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền do nguy cơ sạt lở, lũ, lụt, thiên tai, hỏa hoạn hoặc lý do bất khả kháng khác được xem xét hỗ trợ chi phí di dời nhà ở với mức tối thiểu 30.000.000 đồng/hộ.

Hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn có nhà ở bị hư hỏng nặng do thiên tai, hỏa hoạn hoặc lý do bất khả kháng khác mà không ở được thì được xem xét hỗ trợ chi phí sửa chữa nhà ở với mức tối thiểu 20.000.000 đồng/hộ.

5. Hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, phương tiện sản xuất đối với hộ gia đình bị mất phương tiện sản xuất chính.

Trong những năm qua, Cục Bảo trợ xã hội đã chủ động phối hợp chặt chẽ với các địa phương, đặc biệt là Sở Y tế, Bộ Tài chính và các Bộ ngành liên quan thực hiện một số nhiệm vụ trong công tác hỗ trợ đột xuất.

Thứ nhất, kịp thời nắm bắt tình hình thiệt hại, tham mưu Chính phủ, Bộ Y tế xuất cấp gạo dự trữ quốc gia, phân bổ kinh phí hỗ trợ từ ngân sách trung ương.

Thứ hai, hướng dẫn địa phương thực hiện nghiêm túc Nghị định số 20/2021/NĐ-CP, đảm bảo quy trình xét duyệt, hỗ trợ được tiến hành nhanh chóng, công khai, đúng đối tượng và mức quy định.

Tuy nhiên, thực tế khi triển khai chính sách có những vướng mắc nhất định, chủ yếu đến từ yếu tố thời gian và phạm vi thiệt hại:

• Thách thức lớn nhất là tốc độ: Khi thiên tai xảy ra, nhu cầu hỗ trợ rất cấp bách, đòi hỏi quy trình xác minh và hỗ trợ phải cực kỳ nhanh chóng. Việc xác định mức độ thiệt hại của nhà cửa, tài sản đôi khi cần thời gian thẩm định, dễ dẫn đến chậm trễ.

• Xác định mức độ thiệt hại: Việc phân loại thiệt hại (hư hỏng nặng, hư hỏng nhẹ, bị sập) cũng cần phải có sự thống nhất rất nhanh và chính xác giữa cán bộ địa phương và người dân.

• Vấn đề trùng lặp: Trong bối cảnh có nhiều tổ chức, cá nhân cùng tham gia cứu trợ (trợ giúp nhân đạo), việc quản lý danh sách để tránh trùng lặp, đảm bảo công bằng cho người dân cũng là một thách thức lớn.

Chính vì vậy, để giải quyết các thách thức gặp phải cũng như đảm bảo nguyên tắc minh bạch, công bằng, Cục Bảo trợ xã hội đã triển khai nhiều giải pháp:

1. Chỉ đạo công khai, dân chủ: Hàng năm, trước mùa mưa bão hoặc trước các cơn bão lớn, khả năng gây thiệt hại cho người dân, Bộ Y tế sẽ ban hành văn bản gửi UNBD các tỉnh, thành phố trực thuộc TW yêu cầu các địa phương chủ động, sẵn sàng ứng phó với thiên tai, chuẩn bị các phương án và nguồn lực, vật lực để hỗ trợ người dân trong tình huống cấp bách, khi thực hiện hỗ trợ người dân thì phải thực hiện đúng các quy định pháp luật, hỗ trợ công khai, minh bạch, có sự tham gia giám sát của các cơ quan, tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội.

2. Phối hợp đa ngành: Phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Công an (trong xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư) để xác thực thông tin đối tượng.

3. Tăng cường kiểm tra, giám sát đột xuất: Tổ chức các đoàn kiểm tra liên ngành, kiểm tra đột xuất tại các địa phương bị thiệt hại nặng để kịp thời chấn chỉnh, xử lý các sai sót (nếu có).

4. Tăng cường vai trò của Công tác xã hội: Phát huy đội ngũ nhân viên công tác xã hội tại cộng đồng và cơ sở để rà soát, nắm bắt thông tin người dân một cách nhanh và chính xác nhất.

Cùng với đó, để nâng cao hiệu quả chính sách trợ giúp đột xuất, đặc biệt trong bối cảnh thiên tai bất thường như hiện nay, Cục Bảo trợ xã hội nghiên cứu và định hướng hoàn thiện chính sách theo các hướng sau:

1. Chuyển đổi số hóa triệt để: Ứng dụng công nghệ để xây dựng cơ sở dữ liệu người bị ảnh hưởng theo thời gian thực (real-time) và kết nối với các nguồn hỗ trợ khác (cứu trợ nhân đạo, quỹ từ thiện) để kiểm soát trùng lặp và tăng tốc độ hỗ trợ.

2. Linh hoạt về mức chuẩn: Nghiên cứu cơ chế điều chỉnh mức chuẩn trợ cấp đột xuất linh hoạt hơn theo mức độ thiệt hại thực tế và tùy theo khu vực địa lý.

3. Nâng cao năng lực tự phục hồi: Không chỉ dừng lại ở hỗ trợ khẩn cấp, cần tăng cường các chính sách hỗ trợ tái tạo sinh kế (vay vốn ưu đãi, đào tạo nghề) để người dân sớm ổn định và tự phục hồi sau thiên tai./.