Thảo luận về kinh tế - xã hội tại Quốc hội sáng nay (29/10), đại biểu Trần Quốc Tuấn (Đoàn Vĩnh Long) cho biết sau gần 4 tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, bộ máy hành chính “nhẹ hơn về đầu mối nhưng nặng hơn về công việc”. Cán bộ công chức ở cơ sở phải đi làm xa hơn, đảm nhận thêm nhiều nhiệm vụ nhưng thu nhập chưa được cải thiện.
Đại biểu Trần Quốc Tuấn cho biết, theo báo cáo tổng hợp kiến nghị của cử tri các tỉnh, nhiều cán bộ xã phải di chuyển từ 10km - 15km mới đến trụ sở mới, trong khi phụ cấp đi lại và công vụ chưa điều chỉnh. Đời sống của những cán bộ xã gặp khó khăn khi chi phí đi lại, thuê nhà, sinh hoạt tăng khiến thu nhập thực tế giảm 10% - 12% so với trước đây. Thậm chí có nơi, đội ngũ cán bộ cơ sở đang gánh thêm phần việc do tinh giản biên chế nhưng thu nhập không tăng, ảnh hưởng đến tâm lý và hiệu quả công tác.
Bên cạnh đó, giá của nhiều nhóm hàng hóa thiết yếu như lương thực, thực phẩm, nhà ở, điện, nước, học phí, xăng dầu và chi phí thuê nhà đều tăng, gây áp lực lớn đến đời sống người dân và cán bộ. Thu nhập thực tế của đội ngũ công chức, viên chức bị ảnh hưởng rõ rệt do mức lương cơ sở chưa được điều chỉnh tương ứng, khiến họ "thu hẹp dần thu nhập từng ngày".
Đại biểu Trần Quốc Tuấn cho rằng nâng cao đời sống cán bộ là nâng cao chất lượng bộ máy, nên kiến nghị Quốc hội và Chính phủ điều chỉnh tăng lương cơ sở ngay từ 1/1/2026, không chờ giữa năm như trước.
“Cán bộ có đủ sống thì mới yên tâm phục vụ. Công chức không bị nặng gánh cơm áo gạo tiền thì mới nhẹ lòng cống hiến.” - Đại biểu Trần Quốc Tuấn nhấn mạnh.
Đại biểu cũng cho rằng: “Kiến nghị này là tiếng lòng của đội ngũ công chức, viên chức cơ sở, những người đang gánh phần việc nặng nề nhất của bộ máy nhà nước. Nếu đời sống của họ không được đảm bảo, hiệu quả thực thi chính sách cũng sẽ khó đáp ứng.”
Đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) nhận định việc sắp xếp bộ máy và thực hiện chính quyền địa phương hai cấp là cuộc cải cách toàn diện, song vẫn còn khó khăn. Một số nơi điều chuyển cán bộ nhưng vẫn thừa, thiếu cục bộ, đặc biệt ở xã miền núi, biên giới. Nhiều địa phương thiếu nhân lực có chuyên môn sâu về đất đai, xây dựng, kế toán, công nghệ thông tin; năng lực một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu.
Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, chuyển đổi số còn hạn chế; hệ thống dịch vụ công quốc gia đôi khi quá tải, chậm trễ trong giải quyết thủ tục. Việc bố trí sử dụng trụ sở ở một số nơi chưa hợp lý, còn lãng phí. Cán bộ, công chức phải gánh khối lượng công việc lớn, áp lực cao nhưng chế độ chính sách chưa cải thiện.
Đại biểu Mai Văn Hải đề nghị Chính phủ đánh giá lại việc phân cấp, phân quyền cho xã, phường, đặc khu để điều chỉnh phù hợp mô hình mới; sớm xác định vị trí việc làm và xây dựng chính sách tiền lương tương xứng.
“Cần có chính sách đãi ngộ để cán bộ, công chức xã yên tâm công tác, đồng thời có cơ chế sàng lọc, thay thế người không đáp ứng yêu cầu” – Đại biểu Mai Văn Hải kiến nghị thêm.
Tuy nhiên, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cho rằng việc tăng lương cơ sở từ 1/1/2026 khó khả thi. Theo đại biểu, đề xuất nâng lương ngay từ đầu năm 2026 sẽ gây khó khăn cho ngân sách. Chính phủ cũng phải tính theo lộ trình từng bước để điều chỉnh mức lương cơ sở cho những đối tượng hưởng lương từ ngân sách Nhà nước cho phù hợp. Bởi việc tăng lương cũng sẽ kéo theo sự điều chỉnh về các chính sách an sinh xã hội. Hơn nữa, điều chỉnh lương sẽ khiến giá cả thị trường tăng theo, ảnh hưởng đến những đối tượng không hưởng lương từ ngân sách Nhà nước.
Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Ninh) cho rằng việc tăng lương cơ sở là nguyện vọng của đông đảo cán bộ, nhân dân để cải thiện đời sống, đặc biệt với người làm công ăn lương. Tuy nhiên để giải quyết vấn đề này cần phải theo các chương trình kế hoạch, phải hài hòa, đồng bộ với các yếu tố khác, bởi tăng lương cơ sở không chỉ tác động đến những người lao động hưởng lương từ ngân sách Nhà nước.
“Tăng lương cũng tác động đến người lao động trong khu vực doanh nghiệp, tác động đến chi phí đầu vào của doanh nghiệp. Phải xem xét vấn đề này một cách hài hòa, cân đối chứ không nên chỉ nhìn một mặt, một khía cạnh.” – Đại biểu Trần Văn Lâm nhấn mạnh.
Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng khi tổ chức đơn vị hành chính hai cấp, khối lượng công việc chuyển về xã nhiều, yêu cầu công việc nhiều hơn, đòi hỏi cán bộ xã phải nâng cao trách nhiệm, năng lực, trình độ chuyên môn. Do đó, cũng cần có chế độ đãi ngộ tương xứng với đội ngũ cán bộ này, tạo điều kiện cần thiết cho họ thực hiện đầy đủ, chức năng, nhiệm vụ của mình để phục vụ tốt nhất yêu cầu của nhân dân ở cơ sở. Điều này phụ thuộc vào sự năng động, linh hoạt của các cấp chính quyền, điều kiện từng địa phương.
