Ngày 28/10, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội) phối hợp với Tập đoàn Meta, Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Tạp chí Một Thế Giới tổ chức Hội thảo khoa học “Phát triển năng lực Trí tuệ nhân tạo cho người học”.
Sự kiện quy tụ nhiều nhà quản lý, chuyên gia, giảng viên, doanh nghiệp và sinh viên nhằm chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp để xây dựng một nền giáo dục đổi mới, sáng tạo và có trách nhiệm trong kỷ nguyên AI.
Phát biểu tại hội thảo, GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn nhấn mạnh, Trí tuệ nhân tạo - AI không chỉ là công nghệ mà còn là công cụ tái định hình giáo dục toàn cầu. Tuy nhiên, giáo dục AI phải đi cùng với đạo đức, nhân văn và trách nhiệm xã hội.
"Năng lực AI cần được phát triển đồng bộ với kỹ năng học tập suốt đời, sáng tạo và thích ứng, để người học không chỉ biết dùng công cụ mà còn biết đặt câu hỏi và chịu trách nhiệm với kết quả tạo ra", GS.TS Hoàng Anh Tuấn nói.
Công nghệ chưa chạm tới “cái lõi” của giáo dục
Từ góc độ nghiên cứu giáo dục, GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho rằng việc ứng dụng công nghệ AI trong trường học hiện nay vẫn mang tính hình thức, chưa chạm đến cốt lõi là con người và tư duy phản biện.
Thực tế khảo sát của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho thấy: Phần lớn giáo viên và học sinh hiện nay đều có thể tự học cách sử dụng AI nhưng việc hướng dẫn, đào tạo bài bản còn thiếu thống nhất. Thậm chí, nhiều nơi muốn làm nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Điều đó khiến Trí tuệ nhân tạo được ứng dụng rời rạc, thiếu định hướng, chưa phát huy được giá trị thật sự trong giáo dục, thậm chí còn có khả năng gây xói mòn tư duy, khả năng sáng tạo và phản biện của người học.
“Công nghệ đang ở tất cả mọi nơi, trừ giáo dục. Phải chăng vì chúng ta mới chỉ dùng AI để giải quyết vấn đề của công nghệ, chứ chưa giải quyết được vấn đề của giáo dục?”, trích dẫn lời của Giám đốc toàn cầu của Microsoft, GS.TS Lê Anh Vinh đặt câu hỏi.
GS.TS Lê Anh Vinh cũng lo ngại: "Hiện nay, giáo viên dùng AI để dạy, học sinh dùng AI để học. Cuối cùng chẳng ai dạy và cũng chẳng ai học. Chỉ có máy là học và máy ngày càng thông minh hơn".
Theo ông Vinh, giáo dục là quá trình tương tác giữa con người với con người, chứ không phải giữa con người với công nghệ. Một bài luận của sinh viên có thể được AI chấm một cách nhanh chóng và chính xác nhưng “Không sinh viên nào muốn viết một bài luận cho máy đọc”.
Điều người học cần không phải là điểm số – mà là nhận xét của một người thầy, người hiểu được cảm xúc, nỗ lực và sự tiến bộ.
Khi công nghệ chỉ dừng lại ở khâu xử lý kỹ thuật mà không tạo ra kết nối cảm xúc và nhận thức, điều đó cho thấy, công nghệ mới chỉ giải quyết được vấn đề của công nghệ và chưa thể chạm đến cái “lõi” của giáo dục.
Hướng tới khung năng lực AI quốc gia – lấy con người làm trung tâm
Tại các phiên thảo luận, các diễn giả bày tỏ những trăn trở về việc ứng dụng công nghệ Trí tuệ nhân tạo trong giáo dục. Trong đó, chuyển đổi số trong giáo dục không thể chỉ dừng ở mức “biết sử dụng công cụ” mà cần một tầm nhìn hệ thống – nơi con người vừa là chủ thể vừa là trung tâm của mọi thay đổi.
TS. Đặng Văn Huấn, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD-ĐT) cho biết, Chính phủ đã yêu cầu 100% sinh viên các ngành STEM được tích hợp AI trong chương trình học. Nhưng nội dung gì, khung ra sao vẫn là câu hỏi cần lời giải.
Theo ông, Việt Nam cần sớm xây dựng khung năng lực AI quốc gia, xác định rõ các mức độ hiểu, sử dụng và sáng tạo với AI từ đó hình thành cẩm nang, chương trình đào tạo và tập huấn cho giáo viên.
"Một khung năng lực thống nhất không chỉ giúp giáo viên có định hướng giảng dạy mà còn tạo nền tảng để các trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng nói chung một ngôn ngữ khi triển khai đào tạo AI", TS. Đặng Văn Huấn nêu quan điểm.
Từ thực tế tại trường phổ thông, Thạc sĩ Nguyễn Thị Nhiếp, Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Chu Văn An (Hà Nội), chia sẻ: Các trường phổ thông công lập rất muốn đưa AI vào giảng dạy nhưng gặp nhiều rào cản về hành lang pháp lý, thiếu hạ tầng, thiếu người hướng dẫn. Nếu giáo viên không được tập huấn, học sinh không được trải nghiệm, thì AI chỉ dừng ở khẩu hiệu.
"Tại Trường THPT chuyên Chu Văn An, bắt đầu từ năm học 2024-2025, chúng tôi đã tổ chức tập huấn cho giáo viên về khả năng ứng dụng Trí tuệ nhân tạo vào trong các hoạt động giảng dạy như thế nào. Khi giáo viên có nền tảng vững sẽ định hướng cho học sinh cách khai thác như thế nào cho minh bạch, hiệu quả và đặc biệt là có đạo đức", Thạc sĩ Nguyễn Thị Nhiếp nói.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Nhiếp cũng đề xuất cần có hành lang pháp lý, có mục tiêu, lộ trình cho học sinh, giáo viên, nhà trường ứng dụng và phát triển AI trong giảng dạy và học tập. Quan trọng nhất là đào tạo giáo viên, nâng cao cơ sở hạ tầng - yếu tố mang tính quyết định.
Ông Nguyễn Tiến Đạt, Giám đốc khối công nghệ khu vực phía Bắc (MoMo) cũng khẳng định, việc xây dựng khung năng lực Trí tuệ nhân tạo AI không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục mà là bước đi chiến lược giúp Việt Nam hình thành hệ sinh thái đào tạo – ứng dụng – nghiên cứu đồng bộ.
Kết luận luận hội thảo, TS. Trần Văn Tùng, Chủ tịch Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam, nhấn mạnh: “Phát triển năng lực AI cho người học phải thực chất, toàn diện và có trách nhiệm – để công nghệ không chỉ phục vụ giáo dục, mà đồng hành cùng giáo dục trong hành trình phát triển con người".
