Hoạt động này nằm trong khuôn khổ hợp tác toàn cầu giữa UNDP và tổ chức The Ocean Cleanup, nhằm cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và nền tảng thể chế cần thiết giúp huy động nguồn lực một cách hiệu quả. Đây là yếu tố then chốt để chuyển đổi công tác quản lý rác thải đường thủy từ các dự án thí điểm ngắn hạn sang các dịch vụ công ích thường xuyên do nhà nước chi trả.Bằng cách lồng ghép hoạt động thu gom và vận chuyển rác thải vào ngân sách dài hạn của địa phương, hợp tác này đã thiết lập một mô hình mẫu có thể nhân rộng cho các kế hoạch môi trường quốc gia.
Quản lý rác thải nổi không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay môi trường, mà còn gắn chặt với các yếu tố thể chế, tài chính và tổ chức vận hành dài hạn. Việc xây dựng và áp dụng các định mức kinh tế kỹ thuật phù hợp được xem là điều kiện quan trọng để các mô hình thí điểm có thể từng bước chuyển sang vận hành thường xuyên trong khuôn khổ dịch vụ công của địa phương. Theo ông Vũ Thái Trường, Trưởng Ban khí hậu, năng lượng và môi trường, UNDP Việt Nam, yếu tố then chốt có thể duy trì hoạt động thu gom và quản lý chất thải trên mặt nước một cách bền vững là xây dựng khung định mức kinh tế-kỹ thuật phù hợp với đặc thù và nhu cầu thực tế của từng địa phương.
Việc vận hành và đánh giá hệ thống thu gom rác nổi Interceptor 003 trên sông Cần Thơ chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như điều kiện thủy văn, hạ tầng bốc dỡ, yêu cầu về dữ liệu, cũng như việc chưa có định mức chi phí và cơ chế tài chính chính thức để duy trì hoạt động lâu dài. Từ thực tiễn này, cần xây dựng quy trình chuẩn, cơ chế phối hợp rõ ràng giữa các bên liên quan và nguồn ngân sách ổn định nhằm từng bước đưa hoạt động thu gom rác nổi trở thành một phần trong hệ thống quản lý môi trường đô thị.
Theo như kết quả của việc mở rộng mô hình hỗ trợ của UNDP và The Ocean Cleanup tại tỉnh Quảng Ninh, địa phương đã hoàn thiện bộ định mức kinh tế kỹ thuật cấp tỉnh cho hoạt động thu gom rác nổi trên vịnh và khu vực ven bờ. Bộ định mức xác định các cấu phần chi phí cơ bản liên quan đến nhân công, thiết bị, nhiên liệu và vận hành tại các khu vực ven bờ, đảo và vịnh. Đây được xem là cơ sở kỹ thuật quan trọng nhằm hỗ trợ công tác lập kế hoạch, quản lý ngân sách và từng bước chuẩn hóa hoạt động thu gom rác nổi trong hệ thống quản lý môi trường địa phương.
Bên cạnh các nội dung về chính sách và quản lý công, hội thảo cũng giới thiệu một số giải pháp và sáng kiến đổi mới trong thu gom và quản lý rác nổi đến từ Việt Nam và quốc tế . Các mô hình được trình bày cho thấy vai trò bổ trợ của công nghệ, khu vực tư nhân và các sáng kiến cộng đồng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả quản lý chất thải trên các thủy vực.
Thông qua việc gắn kết giữa sáng kiến đổi mới sáng tạo với khung tài chính thực tế, các giải pháp được triển khai tại Cần Thơ và Quảng Ninh hiện đang được khuyến nghị nhân rộng ra các tỉnh thành khác trong cả nước. Cách tiếp cận này đảm bảo rằng khi công nghệ phát triển, các cơ chế tài chính và hành chính cũng đã sẵn sàng để hỗ trợ một tương lai sạch hơn, không còn rác thải nhựa trên sông, vịnh và ven bờ của Việt Nam./.
