Mời các bạn bấm nút nghe nội dung:
Ngày 26/12, trong cuộc gặp mặt học sinh đạt thành tích xuất sắc tại các đấu trường quốc tế, đoạt giải tại các kỳ thi quốc tế năm 2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Bộ Giáo dục xây dựng đề án phát hiện và bồi dưỡng nhân tài trẻ, trong đó thí điểm học vượt cấp, vượt lớp, đào tạo song bằng. Chỉ đạo của Thủ tướng có thể xem như cơ hội để ngành giáo dục đột phá thực hiện việc phát hiện, bồi dưỡng nhân tài từ sớm.
TS Đặng Minh Tuấn, giảng viên Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng việc để học sinh phổ thông học vượt lớp, vượt cấp được xem như tinh thần cầu tiến và văn minh trong thời đại hiện nay.
“Cho các con có cơ hội học vượt lớp, vượt cấp ở đây không phải dành cho toàn bộ học sinh phổ thông và chỉ dành cho những đối tượng đặc biệt, có năng lực học nhanh hơn các bạn bình thường. Được đi nhanh hơn, cũng có nghĩa là năng lực của các bạn ấy được sử dụng tốt hơn", TS Đặng Minh Tuấn khẳng định.
Các quốc gia có nền giáo dục tiên tiến thì việc học sinh có trí tuệ phát triển sớm và tài năng đặc biệt học vượt cấp đã triển khai từ rất là lâu rồi.
Thầy Tuấn nêu ví dụ như ở Mỹ hay một số nước như Phần Lan, học sinh lớp 12 có thể vào được đại học nếu năng lực của em đó có thể qua được kỳ test và phỏng vấn của những chuyên gia để đánh giá đúng năng lực, khẳng định thực sự học sinh có năng lực để vượt cấp. Ở Việt Nam, thầy Tuấn cho biết Đại học Quốc gia Hà Nội cho phép học sinh đạt một số yêu cầu được phép học trước một số tín chỉ ở bậc đại học. Nhưng điều này vẫn chưa hoàn toàn theo chuẩn học vượt cấp.
Hiện nay với tốc độ phát triển của công nghệ thông tin hỗ trợ, việc học bình thường của tất cả các học sinh phổ thông đều đã nhanh hơn. Bởi lẽ đó, những khung chương trình đang được áp dụng có thể đã hơi chậm hơn so với thực tế của việc học.
Bên cạnh đó, khi các con có năng lực học đặc biệt tốt, ngành giáo dục nên mở con đường để làm sao các em có tốc độ học tập phù hợp với cá nhân.
“Đây chính là phát triển được đúng năng lực mà chúng ta hay nói. Tôi muốn nhấn mạnh, học vượt lớp được xem như một phương tiện thôi, không phải là đích đến. Có nghĩa là mỗi em nó có một cái nhịp học, hay có một năng lực nhất định. Nó giống như mình chạy bộ, mỗi người nó đều có khả năng nhất định. Đường chạy thì có đấy, nhưng mà năng lực, khả năng thì mỗi người có một tốc độ khác nhau”, thầy Minh Tuấn phân tích.
Tuy nhiên theo thầy Tuấn, việc học vượt lớp cần quan tâm nhiều tới cảm xúc học sinh, học trong hạnh phúc, không phải là học nhồi nhét. Cùng với đó, khi triển khai phải làm sao có được sự công bằng. Cụ thể cần phải đo lường được như thế nào là xuất sắc, như thế nào là có năng lực đặc biệt, như thế nào là có tố chất.
Việc tăng tốc với học sinh thông qua cho phép học vượt lớp, vượt cấp cần được cụ thể hóa bằng các thang bảng khoa học và khách quan. Không thể học sinh chỉ tốt một môn cũng cho phép học vượt lớp.
Từ góc độ cá nhân, TS Đặng Minh Tuấn cũng đề xuất 5 giải pháp để triển khai cho học sinh học vượt lớp, vượt cấp hiệu quả gồm:
Thứ nhất cần nhận diện đúng cách thông qua đánh giá đa nguồn. Ở đây không chỉ dừng ở những bài test của giáo viên trên trường mà còn cần có những sản phẩm học tập, phải có quan sát lớp học, có phỏng vấn và những tương tác với các chuyên gia.
Thứ hai cần phải đúng con đường tăng tốc như cho phép vượt môn và vượt môn như thế nào? Học tín chỉ hoặc nén chương trình ra sao? Và đặc biệt theo thầy Minh Tuấn, lớp học phải được chọn lọc, phù hợp với đối tượng học vượt. Ở đây quan tâm tới yếu tố cảm xúc của học sinh, đến khả năng thích nghi ở môi trường mới và bản thân các em cần cảm thấy hạnh phúc, thoải mái giữa bạn bè, thầy mới.
Tiếp theo cần có sự hỗ trợ. Vì các bạn có năng lực tư duy tốt vẫn cần một người mentor, một người định hướng học thuật song hành bên cạnh cùng với phụ huynh.
Thứ tư, cần đảm bảo công bằng. Nếu đánh giá không đúng dẫn tới sai lệch.
“Đôi khi các học sinh ở những thành phố lớn có thể vượt trội hơn khu vực nông thôn, những khu vực tỉnh xa khó khăn hoặc là cập nhật thông tin kém. Chúng ta phải có cơ chế học bổng, phải có nền tảng học tập số, để tất cả các học sinh ở các vùng miền, vùng tỉnh sâu xa cũng có cơ hội được nâng cao năng lực. Rồi lúc đấy chúng ta đánh giá trên nền tảng chung đó, sẽ công bằng hơn”, thầy Minh Tuấn phân tích thêm.
Ngoài ra, TS Minh Tuấn cũng nhấn mạnh việc phụ huynh cần tỉnh táo trước cơ hội học tập vượt lớp khi thực tế đã xảy ra tình trạng chạy đua vào trường chuyên lớp chọn với mong muốn tạo ưu thế hơn hẳn cho con em mình cùng tâm lí sợ thua thiệt. Và việc “ép” để con học vượt lớp hoàn toàn có thể xảy ra nếu phụ huynh có mong muốn và quyết liệt thực hiện. Điều này một mặt làm méo mó chính sách ưu việt của việc học vượt lớp, đồng thời sẽ tạo thêm những sức ép cho các nhà trường, thầy cô và quan trọng là chính các em khi bị “đánh cắp” tuổi thơ, khi phải cố gắng ngoài khả năng của bản thân.
Thí điểm đột phá cho học sinh có trí tuệ phát triển được học vượt lớp, vượt cấp dù đối tượng tác động không nhiều nhưng đặc thù giáo dục không cho phép tạo ra những sản phẩm lỗi. Bởi đó, cần thận trọng từng bước để tránh đi những kết quả đáng tiếc, dù chỉ với một học sinh. Từ kết quả thí điểm những học sinh đã giành giải trong các kì thi quốc tế, ngành giáo dục sẽ có thêm được những kinh nghiệm quý khi thực hiện ở diện rộng hơn.
