Khi truyền thống gặp đam mê
Câu chuyện của Nguyễn Văn Khang, cựu sinh viên ngành Công nghệ sau thu hoạch, Học viện Nông nghiệp Việt Nam là một minh chứng điển hình cho việc biến truyền thống thành đòn bẩy. Khang chưa từng có định hướng nghề nghiệp rõ ràng cho đến khi nhận ra ngành thực phẩm, lĩnh vực gia đình gắn bó là một hướng đi tiềm năng.
“Nhà em chuyên trồng và xuất rau. Mẹ em có nói một câu mà em nhớ mãi: ‘Thực phẩm không bao giờ thất nghiệp. Khi con người không ăn nữa thì mới thất nghiệp’,” Khang kể.
Chính từ nền tảng ấy, Khang học hành chăm chỉ và luôn nỗ lực hết mình để phấn đấu đến mục tiêu trong tương lai gần, đó là trở thành người làm phát triển thị trường thực phẩm, một công việc đòi hỏi cả chuyên môn lẫn kỹ năng mềm. Anh tự tin rằng: “Nếu có định hướng đúng đắn, chăm chỉ và đam mê thì nghề nào cũng không lo thất nghiệp.”
Còn với Nguyễn Bích Diệp, việc chọn ngành kỹ thuật điện đơn giản chỉ vì bố mẹ làm trong ngành. Thế nhưng, lựa chọn ấy lại mang đến những thành quả đáng nhớ. Em hai lần được học bổng 50% trong khóa học, một lần được khen thưởng là sinh viên tiêu biểu, vừa có thành tích học đạt loại giỏi, vừa có cả hoạt động về Đoàn. “Em tốt nghiệp đứng thứ hai của lớp”, Bích Diệp phấn khởi khoe.
Hiện tại Bích Diệp đang làm việc tại Ban quản lý của một tòa nhà lớn ở thủ đô Hà Nội. “Được làm việc mình quen thuộc, lại có bố mẹ đồng hành, đó là một điều quá tuyệt vời”.
Tương tự, Phạm Tiến Đạt, cựu sinh viên trường Cao đẳng Công nghiệp In cũng bén duyên với nghề in nhờ một người bác trong gia đình. Cùng với kiến thức đã được học ở nhà trường và sự hỗ trợ của người bác, Tiến Đạt đã tự mở được công ty in ấn cho riêng mình và có thể thực hiện toàn bộ quy trình sản xuất in từ nhận mẫu, thiết kế, ra khuôn, in, gia công, xuất hàng.
Những người trẻ như Văn Khang, Bích Diệp và Tiến Đạt đều bắt đầu bằng một lựa chọn tưởng như “dập khuôn” người thân, nhưng họ đã phát triển nó bằng chính đam mê, sự nỗ lực và sự nghiêm túc với nghề. Và điều đáng quý là sau tất cả, họ đều hài lòng với con đường mình đã chọn.
Trong thời đại mà người trẻ luôn được khuyến khích “hãy khác biệt” thì lựa chọn theo nghề bố mẹ có thể khiến nhiều người e dè. Nhưng với những ai biết biến cái quen thuộc thành lợi thế, biết nuôi dưỡng đam mê trong chính môi trường gần gũi nhất thì con đường ấy không hề cũ kỹ, mà lại mở ra nhiều cơ hội để trưởng thành và toả sáng theo cách riêng của mình.
Lựa chọn nghề không chỉ là chuyện nối nghiệp
Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý giáo dục, giảng viên Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, việc “nối nghiệp” bố mẹ không hẳn là xấu, nhưng đó phải là một lựa chọn được cân nhắc kỹ càng, xuất phát từ sự hiểu mình, chứ không phải vì áp lực hay kỳ vọng.
Theo ông, có ba yếu tố then chốt mà một bạn trẻ cần xem xét trước khi quyết định theo nghề của người thân: sở thích cá nhân, năng lực - kỹ năng và cái nhìn thực tế về cơ hội nghề nghiệp.
Nếu công việc của bố mẹ vẫn còn giá trị trong bối cảnh hiện đại, vẫn tạo ra thu nhập tốt và phù hợp với năng lực của bản thân thì đó có thể là một lựa chọn đúng đắn. Tuy nhiên, nếu nghề ấy đã lỗi thời, hoặc bản thân người trẻ không có đam mê, không đủ năng lực để theo đuổi thì việc “nối nghiệp” có thể trở thành gánh nặng, không chỉ cho chính người trẻ mà còn ảnh hưởng đến chất lượng nghề nghiệp mà họ đang đại diện.
PGS.TS Phạm Mạnh Hà cũng chỉ ra một thực trạng: nhiều bạn trẻ chọn nghề không vì hiểu bản thân mà vì sợ thất nghiệp. Họ chọn nghề “an toàn”, có sẵn đường đi từ mối quan hệ gia đình, mà bỏ qua việc khám phá đam mê và khả năng thực sự của mình. Điều này tiềm ẩn rủi ro lớn.
“Nếu chỉ chọn nghề với mục đích là không bị thất nghiệp do mối quan hệ của bố mẹ, thì nguy cơ thất nghiệp lại rất cao”, ông nói. Bởi không ai có thể bảo đảm rằng sau 5-7 năm nữa, những mối quan hệ đó vẫn còn có thể giúp đỡ.
Hơn nữa, khi làm nghề theo sự sắp đặt của người lớn, bạn trẻ dễ bị gò bó trong những tiêu chuẩn không phải của chính mình. Điều này có thể khiến họ mất đi sự chủ động, sáng tạo và dễ rơi vào trạng thái chán nản, thiếu động lực.
Lời khuyên mà PGS.TS Phạm Mạnh Hà gửi gắm tới các bạn trẻ là: hãy đánh giá thật kỹ năng lực, đam mê, động cơ và giá trị của bản thân trước khi chọn nghề. Nếu thấy mình phù hợp với nghề của gia đình, hãy mạnh dạn theo đuổi và phát triển nó lên một tầm cao mới. Nhưng nếu cảm thấy không phù hợp, hãy đủ dũng cảm để rẽ lối bởi nghề nghiệp là hành trình dài.
