Mời các bạn nghe luật sư Nguyễn Hữu Toại phân tích về tăng cường công tác giám sát, phòng ngừa, xử lý vi phạm trên thị trường chứng khoán:

Thị trường chứng khoán chỉ có thể vận hành ổn định và phát triển bền vững khi thông tin được công bố và báo cáo tới cơ quan quản lý bảo đảm đầy đủ, chính xác và trung thực. Thực tiễn thời gian qua cho thấy, nhiều vi phạm nghiêm trọng trên thị trường chứng khoán, từ phát hành không đủ điều kiện, che giấu rủi ro tài chính, thao túng giá đến sử dụng vốn sai mục đích đều bắt nguồn từ hồ sơ, tài liệu báo cáo không đúng thực chất. Luật Chứng khoán 2019 (được sửa đổi, bổ sung năm 2024) cùng các văn bản hướng dẫn thi hành đã siết chặt đáng kể trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan đến việc lập, ký xác nhận và gửi hồ sơ, tài liệu báo cáo, coi đây là trụ cột quan trọng trong công tác giám sát, phòng ngừa và xử lý vi phạm trên thị trường chứng khoán.

Luật sư Nguyễn Hữu Toại - Công ty Luật TNHH Hừng Đông cho biết: Tại Điều 15 và Điều 23 Luật Chứng khoán xác định rõ: Hồ sơ đăng ký chào bán chứng khoán ra công chúng hoặc riêng lẻ, báo cáo tài chính, báo cáo quản trị, báo cáo sử dụng vốn, báo cáo giao dịch của cổ đông lớn, cũng như các báo cáo bất thường phát sinh trong quá trình hoạt động đều là căn cứ pháp lý để cơ quan quản lý thực hiện chức năng giám sát. Các Thông tư 96/2020/TT-BTC và 64/2024/TT-BTC tiếp tục cụ thể hóa yêu cầu về nội dung, thời hạn và phương thức nộp hồ sơ, đặc biệt là thông qua hệ thống điện tử của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), bảo đảm khả năng truy xuất, đối chiếu và lưu trữ lâu dài. Mỗi bản cáo bạch, báo cáo tài chính hay báo cáo bất thường đều phản ánh trung thực tình trạng pháp lý, tài chính và mức độ rủi ro của doanh nghiệp đối với nhà đầu tư. Chỉ cần một thông tin sai lệch, thiếu sót hoặc bị che giấu, hệ quả không chỉ dừng ở vi phạm hành chính mà còn có thể gây thiệt hại lớn cho thị trường và làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư.

Theo Luật Chứng khoán 2019 (sửa đổi năm 2024), người đại diện theo pháp luật của tổ chức phát hành, thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, kiểm toán viên, tổ chức tư vấn phát hành và các cá nhân có liên quan đều phải chịu trách nhiệm pháp lý trực tiếp đối với nội dung đã ký. Việc ký xác nhận không còn là thao tác mang tính thủ tục mà là hành vi pháp lý gắn với nghĩa vụ kiểm tra, xác minh và cam kết chịu trách nhiệm về tính hợp pháp, chính xác, trung thực và đầy đủ của thông tin.

Thực tế xử lý vi phạm cho thấy, không ít trường hợp người ký hồ sơ viện dẫn nhiều lý do để né tránh trách nhiệm. Quy định mới đã khắc phục triệt để cách hiểu này, khi coi việc ký mà không kiểm tra nội dung, ký không đúng thẩm quyền hoặc ký khi chưa được ủy quyền hợp pháp đều là hành vi vi phạm độc lập. Nghị định 306/2025/NĐ-CP quy định mức phạt hành chính đối với các hành vi này có thể lên tới 150–400 triệu đồng, kèm theo các biện pháp khắc phục hậu quả như buộc cải chính thông tin, thu hồi chứng khoán đã phát hành, đình chỉ hoạt động hoặc tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề trong thời hạn nhất định.

Luật sư Toại cho rằng, không chỉ dừng ở trách nhiệm cá nhân, quy định tại Luật Chứng khoán/2024 còn xác lập nguyên tắc trách nhiệm liên đới giữa tổ chức báo cáo và các bên tham gia quá trình lập hồ sơ. Cụ thể, tại Điều 119 đã yêu cầu mọi thông tin gửi UBCKNN phải bảo đảm chính xác, trung thực, đầy đủ, kịp thời và không gây hiểu nhầm. Tổ chức phát hành chịu trách nhiệm chính, song các tổ chức kiểm toán, tư vấn, xếp hạng tín nhiệm cũng phải chịu trách nhiệm trong phạm vi công việc của mình. Cách tiếp cận này nhằm khắc phục tình trạng “đẩy trách nhiệm” khi xảy ra sai phạm, đồng thời buộc các chủ thể trung gian phải nâng cao chuẩn mực nghề nghiệp và tính độc lập trong hoạt động chuyên môn.

Hệ quả pháp lý của việc cung cấp thông tin sai lệch hoặc thiếu sót cũng được quy định rõ theo hướng tăng nặng. Ngoài xử phạt hành chính với mức phạt từ 70 đến 600 triệu đồng, tùy tính chất, mức độ vi phạm, tổ chức, cá nhân vi phạm còn có thể bị đình chỉ giao dịch, hủy đợt phát hành, thậm chí hủy tư cách niêm yết. Trong trường hợp gây thiệt hại cho nhà đầu tư, trách nhiệm dân sự bồi thường được đặt ra theo Điều 25 Luật Chứng khoán. Nếu có hành vi vi phạm mang tính cố ý, gây thiệt hại lớn hoặc thu lợi bất chính đáng kể, cá nhân liên quan còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 209 Bộ luật Hình sự 2015, với mức phạt tù lên tới 5 năm.

Nghị định 306/2025 còn bổ sung trách nhiệm xác nhận của tổ chức tư vấn, kiểm toán đối với hồ sơ phát hành và báo cáo tài chính. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm tăng cường cơ chế kiểm tra chéo, hạn chế tối đa việc “hợp thức hóa” hồ sơ không đúng thực tế. Khi trách nhiệm được phân bổ rõ ràng và gắn chặt với chế tài đủ mạnh, việc tuân thủ pháp luật không còn là lựa chọn mà trở thành yêu cầu bắt buộc đối với mọi chủ thể tham gia thị trường./.