Những mâm cơm nhìn thì đủ đầy nhưng đang thiếu dần thứ quan trọng nhất: Sự an toàn.
Đi chợ bây giờ không còn là chuyện đơn giản bởi một lựa chọn sai có thể đưa thực phẩm kém an toàn lên mâm cơm của cả gia đình.
Bà Trần Thị Phương, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội sáng nào cũng sang chợ đầu mối gần nhà để mua thực phẩm, mặc dù rất có kinh nghiệm trong việc lựa chọn rau củ quả, nhưng vẫn không ít lần mua phải dưa hấu tiêm hóa chất hay trái cây có dấu hiệu bảo quản bất thường. "Na để vài hôm vẫn đẹp, nhưng bổ ra bên trong toàn dòi. Táo mua từ Tết mà đến giờ vẫn tươi nguyên, ném còn không vỡ...", bà kể lại.
Không riêng bà Phương, nhiều người tiêu dùng khác cũng từng ngậm ngùi bỏ đi những bó rau, nải chuối hay miếng giò vì nghi ngờ chúng đã bị xử lý hóa chất. Họ tự trang bị cho mình những kinh nghiệm truyền miệng như chọn chuối còn nhựa, giá đỗ phải có rễ hay tránh những loại rau quá xanh bóng. Tuy nhiên, tất cả vẫn chỉ là cảm tính.
“Nhờ vào sự phát triển của công nghệ, ngày nay người sản xuất có thể sử dụng hóa chất để điều chỉnh hình dạng, màu sắc, thậm chí cả tốc độ phát triển của thực phẩm. Nhưng chính điều đó cũng khiến nguy cơ ngộ độc – cả cấp tính lẫn mạn tính ngày càng trở nên phổ biến và khó kiểm soát”, BS Nguyễn Hoài Thu, Phòng khám và tư vấn dinh dưỡng VIAM, Viện Y học ứng dụng cho biết.
Theo bác sĩ Nguyễn Hoài Thu, giá đỗ là một trong những loại thực phẩm dễ bị can thiệp nhất. Thay vì ủ tự nhiên khiến mầm mảnh mai, người sản xuất thường sử dụng chất kích thích để giá mập mạp, trắng trẻo, rút ngắn thời gian nảy mầm chỉ còn vài giờ. Đồng thời, họ còn dùng chất tẩy trắng để loại bỏ rễ, khiến giá nhìn "xấu mã" nhưng lại là dấu hiệu an toàn.
Không chỉ giá đỗ, nhiều loại rau ăn lá cũng bị lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật nhằm tránh sâu bệnh và tăng tính thương mại. Điều nguy hiểm, theo bác sĩ Nguyễn Hoài Thu, là những loại rau bị phun quá liều thường có màu xanh đậm một cách bất thường, lá bóng và khi luộc lên có mùi nồng, nước rau sẫm màu.
“Người tiêu dùng thường bị đánh lừa bởi vẻ ngoài bắt mắt. Càng đẹp, càng đáng nghi. Rau quá xanh, giò quá giòn, trái cây để cả tháng không hỏng - đó là những tín hiệu đỏ mà chúng ta cần cảnh giác" - BS Nguyễn Hoài Thu thông tin.
Trong khi đó, các loại thực phẩm chế biến sẵn như giò chả, thịt nguội, xúc xích... cũng tiềm ẩn rủi ro nếu bị trộn hàn the để tạo độ giòn và kéo dài thời gian sử dụng. Những loại thịt đỏ au, không có độ dính, khi sờ vào khô cứng, thực chất có thể đã được xử lý qua nhiều khâu làm đẹp không an toàn.
Không chỉ đau bụng - hiểm họa đến từ hóa chất là dài hạn
Nhiều người vẫn nghĩ rằng ngộ độc thực phẩm chỉ đơn giản là vài triệu chứng như buồn nôn, tiêu chảy. Nhưng theo bác sĩ Nguyễn Hoài Thu: đó chỉ là phần nổi. Các chất tồn dư trong thực phẩm nếu tích tụ đủ lâu có thể gây ra rối loạn chuyển hóa, suy gan, suy thận, ảnh hưởng hệ nội tiết, giảm khả năng sinh sản và làm tổn thương tế bào.
“Đáng lo ngại nhất là mối liên quan giữa hóa chất trong thực phẩm và ung thư. Tổ chức Y tế thế giới đã xếp nhiều loại thuốc trừ sâu, phụ gia công nghiệp vào nhóm chất có khả năng gây ung thư – đặc biệt là ung thư gan, dạ dày và đường ruột”, BS Nguyễn Hoài Thu cảnh báo.
Nhiều người tiêu dùng đã vô tình phơi nhiễm hóa chất qua những bữa cơm tưởng chừng an toàn. Khi triệu chứng bộc lộ, bệnh đã ở giai đoạn nặng.
Làm sao để không biến bữa ăn thành “bữa tiệc hóa chất”?
Không có một công cụ kiểm định nào dành cho người tiêu dùng. Nhưng vẫn có những cách thực tế để giảm thiểu rủi ro. Theo bác sĩ Thu, lựa chọn thực phẩm nên dựa vào cảm quan kết hợp hiểu biết: “Đừng chọn những thứ quá hoàn hảo. Hãy chọn thực phẩm có dấu hiệu tự nhiên - như giá đỗ có rễ, rau có lỗ sâu nhỏ, hoa quả có cuống tươi nhưng không quá bóng. Nếu trái cây quá lâu không hỏng hoặc thịt quá đỏ, không có mùi tự nhiên – đó là điều cần cân nhắc lại”.
Bên cạnh đó, người tiêu dùng nên ưu tiên mua thực phẩm tại những nơi có uy tín như siêu thị, cửa hàng đạt chứng nhận an toàn, các chợ có kiểm soát đầu vào. Đọc kỹ nhãn mác, chọn sản phẩm có chứng nhận như VietGAP, GlobalGAP hay hữu cơ cũng là cách gia tăng lớp bảo vệ.
Không kém phần quan trọng, theo bác sĩ Nguyễn Hoài Thu, là kỹ năng bảo quản và chế biến thực phẩm: “Thực phẩm an toàn nhưng bảo quản sai vẫn có thể bị nhiễm vi sinh vật hoặc sản sinh độc tố. Nhiệt độ, vệ sinh và thời gian chế biến là ba yếu tố cần luôn được kiểm soát”.
