Luật hóa dinh dưỡng học đường nhằm nâng cao tầm vóc, trí tuệ thế hệ trẻ Việt Nam

Những thách thức trong công tác dinh dưỡng học đường

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm và ban hành nhiều chủ trương, chính sách về dinh dưỡng và nâng cao thể lực cho nhân dân, trong đó có các chương trình về sức khỏe và dinh dưỡng học đường. Nhờ đó, tình trạng dinh dưỡng, tầm vóc và chiều cao của trẻ em và thanh thiếu niên ở nước ta đã được cải thiện đáng kể.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hiện nay công tác dinh dưỡng học đường ở nước ta đang phải đối diện với nhiều thách thức. TS.BS Lê Thái Hà, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cho biết, mặc dù tỷ lệ suy dinh dưỡng đã giảm nhưng vẫn còn cao ở vùng nông thôn, miền núi, khó khăn, dân tộc thiểu số. Tỷ lệ thừa cân, béo phı̀ tuổi học đường từ 5-19 tuổi tăng gấp đôi, từ 8,5% năm 2010 lên 19,0% năm 2020, trong đó tăng nhanh ở thành thị và khu vực phát triển,chiếm tới 26,8%. Tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ em đã được cải thiện đáng kể, tuy nhiên vẫn phổ biến và khá cao.

Chất lượng bữa ăn học đường chưa đồng đều, thiếu về số lượng, mất cân đối về chất lượng còn tồn tại ở một số vùng - đặc biệt vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số. Vấn đề căng tin học đường và thực phẩm xung quanh trường học chưa được quản lý và kiểm soát tốt về đảm bảo an toàn thực phẩm và chất lượng thực phẩm. Bên cạnh đó là vấn đề nước sạch và vệ sinh, thiếu không gian và cơ sở vật chất, điều kiện để tăng cường hoạt động thể lực, hoạt động ngoài trời cho trẻ và đảm bảo an toàn thực phẩm bữa ăn học đường vẫn là một thách thức đáng quan tâm.

Cũng theo TS.BS Lê Thái Hà, những tồn tại, thách thức về dinh dưỡng học đường ở nước ta bắt nguồn từ nguyên nhân sâu xa, đó là hiện nay chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định toàn diện, trực tiếp về dinh dưỡng học đường để bảo đảm công tác này được triển khai một cách tổng thể, đồng bộ và hiệu quả.

“Chúng ta thiếu một khung pháp lý đủ mạnh, mang tính bắt buộc để góp phần chuẩn hóa bữa ăn học đường trên toàn quốc với sự tham gia của cả 4 chủ thể liên quan tới bữa ăn học đường là cha mẹ học sinh, thầy cô giáo, người chăm sóc trẻ (cấp dưỡng) và doanh nghiệp thực phẩm. Về nguồn lực thì kinh phí cho bữa ăn học đường chưa đáp ứng nhu cầu triển khai toàn diện và đồng bộ trên phạm vi cả nước, chủ yếu dựa vào sự đóng góp của phụ huynh nên dẫn đến sự chênh lệch lớn giữa các gia đình, vùng, miền. Về nhân lực, hầu hết các trường học chưa có cán bộ chuyên trách về dinh dưỡng. Về phối hợp liên ngành và truyền thông: Còn chưa đồng bộ; nhận thức và thực hành về dinh dưỡng học đường của một bộ phận không nhỏ phụ huynh, giáo viên và chính các em học sinh còn chưa đúng và chưa đủ”, TS.BS Lê Thái Hà cho biết.

Bà Nguyễn Thị Mai Thoa, ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, trong thời gian qua, hệ thống chính sách, pháp luật về dinh dưỡng học đường luôn được Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương quan tâm xây dựng, hoàn thiện. Tuy nhiên, các chính sách này vẫn còn một số hạn chế, bất cập.

Văn bản quy phạm pháp luật quy định trực tiếp về dinh dưỡng học đường hiệu lực pháp lý chưa cao, chủ yếu là các văn bản mang tính hướng dẫn của bộ, ngành. Chính sách hỗ trợ trẻ em, học sinh dân tộc thiểu số, vùng khó khăn còn nhiều bất cập, mức hỗ trợ hiện nay thấp so với nhu cầu thực tế.

Một số chính sách mới dừng ở nhóm đối tượng hạn chế, như: hỗ trợ ăn trưa cho trẻ em mẫu giáo; hỗ trợ học sinh tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông tại xã, thôn đặc biệt khó khăn vùng dân tộc miền núi; các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo. Trong khi đó, nhiều nhóm học sinh có hoàn cảnh khó khăn khác - như con hộ nghèo, học sinh vùng khu vực I, II phải ở xa trường, không thể đi về trong ngày hiện vẫn chưa có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Luật hóa để đảm bảo tính đồng bộ, bền vững của chương trình dinh dưỡng học đường

Trước những thách thức về tình trạng dinh dưỡng của thanh thiếu niên ở nước ta cũng như thiếu các văn bản quy phạm pháp luật quy định trực tiếp về dinh dưỡng học đường, các chuyên gia y tế cho rằng đã đến lúc cần luật hóa các quy định về dinh dưỡng nói chung trong đó có dinh dưỡng học đường nói riêng nhằm phát triển tầm vóc và thể lực cho thế hệ trẻ.

Theo TS Nguyễn Tri Thức - Thứ trưởng Bộ Y tế, lứa tuổi học đường là “giai đoạn vàng cuối cùng” để can thiệp toàn diện về dinh dưỡng và vận động, tạo nền tảng cho tầm vóc và trí tuệ suốt đời. Do đó, tập trung nâng cao, cải thiện dinh dưỡng cho học sinh trong các trường học là một định hướng chiến lược quan trọng để hướng tới mục tiêu nâng cao tầm vóc thể lực và trí tuệ của người Việt Nam. Trong số các giải pháp đồng bộ cho vấn đề dinh dưỡng học đường, TS Nguyễn Tri Thức nhấn mạnh việc cần thiết xây dựng một bộ luật về dinh dưỡng.

“Các nước tiên tiến như Nhật Bản có một sự cải thiện rất rõ rệt về thể chất trong thời gian là tương đối ngắn. Vì Nhật Bản có rất nhiều luật về dinh dưỡng, gồm các luật dinh dưỡng chung rồi luật dinh dưỡng về bữa ăn trưa của học đường của trẻ em và có những cơ chế giám sát rất chặt chẽ về an toàn thực phẩm và rất công khai, minh bạch. Nên tôi nghĩ, để cải thiện thể chất của người Việt Nam một cách khoa học, hiệu quả và đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng cho cho thế hệ trẻ - tương lai đất nước thì chúng ta nên có một luật về dinh dưỡng chung trong đó có một chương về dinh dưỡng học đường. Hiện tại, đang có sự mất sự cân bằng dinh dưỡng giữa các vùng miền, khi có Luật dinh dưỡng, chúng ta sẽ có những chính sách đặc thù cho từng địa phương”, Thứ trưởng Bộ Y tế chia sẻ.

Đồng quan điểm, PGS.TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho rằng, việc xây dựng luật về dinh dưỡng học đường là rất cần thiết vì nó giúp chuẩn hóa bữa ăn, nâng cao nhận thức về dinh dưỡng lành mạnh và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển thể chất lẫn trí tuệ của học sinh. Một khung pháp lý hoàn chỉnh sẽ đảm bảo tính bền vững và hiệu quả cho các chương trình dinh dưỡng, cũng như giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến dinh dưỡng sau này.

Cùng với việc hoàn thiện chính sách pháp luật về dinh dưỡng học đường, TS Nguyễn Tri Thức - Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, việc cải thiện tầm vóc, thể lực cho trẻ trong lứa tuổi học đường không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà còn cần sự tham gia của toàn xã hội.

Trong bối cảnh các ngành, các cấp đang tích cực triển khai Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị, việc cải thiện và nâng cao chất lượng bữa ăn học đường là một giải pháp quan trọng, có ý nghĩa chiến lược nhằm nâng cao tầm vóc và thể lực của thế hệ trẻ, góp phần hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước phát triển, hùng cường.