Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị đề ra một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, trong đó có các giải pháp thúc đẩy chăm sóc sức khỏe người cao tuổi toàn diện hơn. Về phía ngành y tế, để thực hiện tốt nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, việc củng cố và phát triển mạng lưới lão khoa từ tuyến cơ sở trở lên là điều cần thiết. TS.BS Trần Viết Lực, Phó GĐ Bệnh viện Lão khoa Trung ương đã trả lời phỏng vấn của phóng viên VOV2 về nội dung này:
PV: Thưa TS.BS Trần Viết Lực, với tốc độ già hóa dân số như ở nước ta hiện nay ông nhìn nhận như thế nào về những thách thức đặt ra trong công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi?
TS.BS Trần Viết Lực: Sự bùng nổ dân số già không chỉ là vấn đề của riêng Việt Nam mà còn là vấn đề chung của nhiều quốc gia trên thế giới. Dân số già có xu hướng sử dụng nhiều dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe hơn, gây sức ép lớn tới hệ thống y tế và chăm sóc sức khỏe nhân dân của quốc gia.
Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2012 và là một trong số các quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Vì vậy việc chăm sóc sức khỏe cho người dân nói chung và đặc biệt cho người cao tuổi nói riêng là một thách thức rất lớn đối với xã hội nói chung và với ngành y nói riêng khi chúng ta chưa chuẩn bị được về cơ sở vật chất, hệ thống y tế và hệ thống chăm sóc an sinh xã hội.
Đặc điểm của người già là đa bệnh lý. Một người già thường mắc nhiều bệnh, do đó sẽ phải dùng nhiều biện pháp điều trị. Vì vậy, số lượng thuốc, số lượng can thiệp y tế để chăm sóc sức khỏe, điều trị bệnh cho người cao tuổi sẽ nhiều hơn và từ đó dẫn đến chi phí cho các dịch vụ y tế sẽ tăng theo.
Tuy nhiên, khi một người ngày càng lớn tuổi thì khả năng làm việc kém hơn, thu nhập giảm đi, trong khi đó lại chi phí cho chăm sóc sức khỏe lại tăng lên. Điều này dẫn đến khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế của người già rất khó khăn, đặc biệt là những người sống ở vùng sâu, vùng xa không có thu nhập đều đặn hàng tháng.
Do năng lực kinh tế eo hẹp và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế hạn chế, nhiều người cao tuổi không được khám sức khỏe định kỳ. Vì vậy, bệnh thường được phát hiện muộn, ở giai đoạn nặng, chi phí điều trị lại càng tốn kém, chiếm đến 50% tổng chi phí cho điều trị y tế trên mặt bằng chung. Đây cũng là một thách thức lớn cho ngành y tế khi mà số lượng người già đang tăng lên nhanh chóng trong cơ cấu dân số.
Nghị quyết 72-NQ/TW đề ra mục tiêu: Đến năm 2030 tăng tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam lên 75,5 tuổi, trong đó có 68 năm sống khỏe mạnh; kiểm soát và giảm tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm và gánh nặng bệnh tật ở người cao tuổi.
Một trong số các giải pháp và hướng tiếp cận được đề ra là: tăng cường khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế chuyên sâu, cũng như các chương trình chăm sóc sức khỏe tại cộng đồng, để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người cao tuổi. Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có ít nhất 1 bệnh viện đạt cấp chuyên sâu; có bệnh viện lão khoa hoặc bệnh viện đa khoa có chuyên khoa lão khoa. Phát triển các cơ sở chăm sóc người cao tuổi. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống dịch vụ phục hồi chức năng; kết hợp hiệu quả giữa các cơ sở y tế và các cơ sở chăm sóc người cao tuổi.
PV: Từ năm 2011 Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 35 đề nghị các Sở Y tế, các bệnh viện trực thuộc Bộ và ngành y tế thành lập khoa lão và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi. Thưa TS.BS Trần Viết Lực, ông có nhận xét như thế nào về khả năng cung cấp dịch vụ y tế cho người cao tuổi ở nước ta hiện nay?
TS.BS Trần Viết Lực: Theo Thông tư 35 của Bộ Y tế thì tất cả các bệnh viện tuyến tỉnh trở lên đều phải thành lập khoa lão. Nhưng có một khó khăn trong quá trình thực hiện Thông tư này, đó là chuyên ngành lão khoa một chuyên ngành trẻ. Tại các trường đại học y, bộ môn lão khoa mới được hình thành trong vòng vài năm gần đây, số lượng bác sĩ và nhân lực sau đại học của chuyên ngành này được đào tạo còn rất ít.
Tất nhiên, trong việc chăm sóc y tế cho người già không chỉ có bác sỹ mà còn có đội ngũ điều dưỡng và người chăm sóc. Tuy nhiên, nhìn chung, tất cả những người tham gia vào quá trình chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi còn rất yếu về mặt về mặt kiến thức và thiếu về mặt nhân lực.
Mặc dù các khoa lão tại các bệnh viện tuyến tỉnh đã được thành lập theo quy định nhưng chất lượng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cũng còn là một vấn đề. Bởi vì các nhân viên làm việc tại khoa lão ở các bệnh viện tuyến tỉnh hiện tại chưa được đào tạo bài bản về chuyên ngành lão khoa. Do đó, khi chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi còn gặp rất nhiều khó khăn trong việc chẩn đoán, theo dõi cũng như chỉ định can thiệp một cách phù hợp cho người cao tuổi.
Tuy nhiên, người già chủ yếu cần được chăm sóc sức khỏe tại cộng đồng. Vì vậy, không chỉ ở bệnh viện tuyến tỉnh, việc chăm sóc sức khỏe người cao tuổi chủ yếu phải dựa vào tuyến y tế cơ sở. Song hiện nay, mảng đào tạo kiến thức về lão khoa cho nhân viên y tế cơ sở hiện nay dường như đang bị bỏ trống. Bệnh viện lão khoa Trung ương đang mong muốn thông qua các hoạt động của Hội người cao tuổi, Hội Lão khoa và các hoạt động của các trường đại học để ngày một nâng cao kiến thức về lão khoa cho đội ngũ nhân viên y tế ở cơ sở nhằm cải thiện khả năng chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi.
PV: Theo bác sĩ, để thích ứng với già hóa dân số và chăm sóc tốt sức khỏe người cao tuổi thì hệ thống y tế nên được củng cố như thế nào?
TS.BS Trần Viết Lực: Người cao tuổi ở nước ta chủ yếu sống tại cộng đồng cùng với gia đình. Chúng ta cũng mong tất cả người già không phải nằm trong bệnh viện, nếu có điều trị thì cũng điều trị tại cộng đồng, tại nhà. Đối với người cao tuổi thì việc sống trong môi trường quen thuộc rất quan trọng. Để có thể cải thiện tốt việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi thì đầu tiên chúng ta phải phát triển mạng lưới hệ thống lão khoa trong cả nước theo ngành dọc, tức là từ tuyến cơ sở trở lên để phân cấp và đào tạo phù hợp.
Đặc biệt là chúng ta phải đào tạo cho đội ngũ nhân viên y tế ở tuyến đầu về những bệnh lý đơn giản thông thường mà người cao tuổi hay mắc để có thể tư vấn, phát hiện sớm và điều trị một số bệnh lý của người già một cách hiệu quả và phù hợp. Bởi vì việc kê đơn thuốc cũng như theo dõi sức khỏe đối với người già không thể giống như với người trẻ. Khi sử dụng thuốc, nếu dùng liều của người trẻ cho người già, đôi khi biến cố sẽ nhiều hơn là tác dụng có lợi. Đấy là những điểm cơ bản mà chúng ta cần đào tạo cho tuyến y tế cơ sở.
Bên cạnh đó, việc đào tạo nhân lực cho chuyên ngành lão khoa rất quan trọng. Hiện tại, các trường đại học đang tăng cường, tích cực đào tạo đội ngũ bác sĩ sau đại học, các nhóm cử nhân điều dưỡng về chuyên ngành lão khoa.
Tuy nhiên, cũng cần đào tạo nhóm nhân viên chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng. Hiện nay, việc chăm sóc người cao tuổi chủ yếu dựa vào người nhà là chính và chưa được đào tạo bài bản. Do đó, cần hướng tới đào tạo những khóa ngắn hạn cho người chăm sóc để nhóm này có kiến thức chăm sóc người cao tuổi tốt hơn và hiệu quả hơn ngày tại cộng đồng.
PV: Xin trân trọng cảm ơn TS.BS Trần Viết Lực đã trả lời phỏng vấn của phóng viên VOV2.
