Trong hành trình 9 tháng 10 ngày, hầu hết các bà mẹ đều mong muốn ăn uống đủ chất để vừa có sức khỏe, vừa giúp thai nhi phát triển tốt. Thế nhưng khi tăng cân vượt ngưỡng, gánh nặng không chỉ nằm ở vóc dáng, mà có thể trở thành hiểm họa cho cả mẹ lẫn con.
Bệnh viện Phụ sản Trung ương mới đây tiếp nhận một sản phụ 28 tuổi, nặng 140kg trước khi mang bầu và tăng thêm 38kg trong thai kỳ. Thai 37 tuần, chị nhập viện với chẩn đoán béo phì, tiểu đường thai kỳ và tiền sản giật. Hội đồng chuyên môn được lập tức triệu tập để mổ cấp cứu. Theo ThS.BS Phan Thu Hằng, Khoa Sản Bệnh lý, Bệnh viện Phụ sản Trung ương - khó khăn đã bắt đầu ngay từ khâu gây tê: “Lớp mỡ quá dày khiến gây tê vô cùng phức tạp. Sau mổ, sản phụ hồi phục chậm, dễ nhiễm trùng do mỡ chảy dịch tại vết mổ”.
Nguy cơ với mẹ, hệ lụy với con
Theo bác sĩ Phan Thu Hằng, nhiều người vẫn nghĩ béo phì chỉ ảnh hưởng vóc dáng. Thực tế, với thai phụ, đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu có thể quyết định sự an toàn của cả mẹ lẫn bé. Không chỉ gia tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ, tiền sản giật, viêm tụy cấp hay tắc mạch, béo phì của mẹ còn để lại hệ quả nặng nề với trẻ.
Trong bụng mẹ, thai nhi phải đối mặt với môi trường chuyển hóa bất lợi. Khi đường huyết và mỡ máu của mẹ luôn ở mức cao, cơ thể bé bị buộc phải làm việc quá sức. “Hậu quả là em bé thường to bất thường, dễ gặp khó trong quá trình sinh, nguy cơ mất tim thai cao. Sau sinh, các bé này dễ hạ đường huyết, hạ thân nhiệt, hạ canxi. Đặc biệt, đường huyết mẹ quá cao còn ức chế hình thành surfactant, khiến trẻ nguy cơ suy hô hấp sớm”, BS Phan Thu Hằng phân tích.
Những rủi ro ấy không dừng lại ở giai đoạn sơ sinh. Trẻ sinh ra từ những bà mẹ béo phì hoặc mắc rối loạn chuyển hóa có nhiều khả năng tiếp tục đối diện với các rối loạn chuyển hóa trong suốt cuộc đời – từ béo phì, tiểu đường type 2 đến nguy cơ tim mạch. Nói cách khác, cân nặng của người mẹ trong thai kỳ có thể để lại “dấu ấn” lâu dài trên sức khỏe thế hệ kế tiếp.
Ăn đúng, vận động đều – chìa khóa của thai kỳ an toàn
Theo ThS.BS Phan Thu Hằng, việc kiểm soát cân nặng không thể đợi đến khi bụng đã lớn mới lo lắng. Thai kỳ khỏe mạnh phải bắt đầu từ sự chuẩn bị trước đó.
“Phụ nữ thừa cân hay béo phì cần được tham vấn và điều chỉnh cân nặng ngay từ giai đoạn chuẩn bị mang thai. Nếu bước vào thai kỳ với cân nặng hợp lý, mẹ sẽ giảm thiểu nguy cơ rối loạn chuyển hóa, còn em bé được hưởng một môi trường phát triển an toàn hơn,” BS Hằng nhấn mạnh.
Với các sản phụ béo phì, để giảm thiểu rủi ro, bác sĩ Phan Thu Hằng khuyến cáo thai phụ chỉ nên tăng 5–7kg trong toàn bộ thai kỳ. Chế độ dinh dưỡng cần được thiết kế chặt chẽ: nhiều rau xanh, thịt trắng, trứng, đậu và các loại hạt giàu omega; tinh bột cần hạn chế và nên để cuối bữa.
“Đủ năng lượng nhưng không thừa calo - đó mới là ăn cho con,” BS Hằng nhấn mạnh.
Về vận động, mục tiêu là ổn định đường huyết và cải thiện lưu thông tĩnh mạch, không phải “giảm cân bằng mọi giá”. Các mẹ bầu nên đi bộ 30 phút sau ăn, hoặc có thể tập yoga bầu hoặc bơi trong bể nước ấm, sạch sẽ
