Tình hình trở nên căng thẳng hơn khi tay đua Giải vô địch Đua xe Đường trường Thế giới (WRC) Adrien Fourmaux trở thành người đầu tiên bị phạt vì chửi thề trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình hồi đầu tháng này. Sự việc dẫn đến việc các tay đua WRC cùng đưa ra một tuyên bố chung vào thứ Hai, kêu gọi “một giải pháp khẩn cấp” sau khi họ cho rằng các biện pháp trừng phạt đã đạt đến mức “không thể chấp nhận được”.
Đây là vấn đề đã manh nha từ tháng 9/2024, khi có thông tin rằng FIA muốn siết chặt việc sử dụng ngôn từ tục tĩu được phát sóng. Vào thời điểm đó, các tay đua Công thức 1 (F1) đã lên tiếng, trong đó có phản ứng về phát biểu của Chủ tịch FIA Mohammed Ben Sulayem khi ông nói “chúng ta không phải là rapper”.
Max Verstappen, nhà vô địch thế giới 4 lần, đã bị phạt làm dịch vụ cộng đồng vì sử dụng ngôn từ thô tục trong một buổi họp báo của FIA vào tháng đó, dẫn đến việc tay đua này tổ chức các cuộc phản đối tại các buổi họp báo.
Quy định mới của FIA là gì?
Bộ luật Thể thao Quốc tế (International Sporting Code - ISC), bộ quy định của FIA điều chỉnh các cuộc thi đua xe bốn bánh quốc tế, đã được cập nhật đầu năm nay để phản ánh các thay đổi trong hướng dẫn về hành vi vi phạm chuẩn mực, bao gồm nhưng không giới hạn ở việc sử dụng ngôn từ tục tĩu.
Các khuyến nghị về hình phạt khác nhau đã được ban hành dựa trên cấp độ của giải đua xe. F1 thuộc cấp độ 4, hạng cao nhất, và sẽ phải chịu mức phạt tiền cao hơn so với WRC ở cấp độ 3, gấp 4 lần mức phạt tiêu chuẩn ở cấp độ 1 là 10.000 euro (khoảng 10.475 USD theo tỷ giá hiện tại).
Quy định này áp dụng cho tất cả những người sở hữu giấy phép của FIA, nhưng khá mơ hồ và áp dụng các mức phạt khác nhau cho lần vi phạm đầu tiên, thứ hai và thứ ba trong vòng hai năm. Cụ thể, các tay đua F1 có thể bị phạt tiền, bị đình chỉ thi đấu hoặc bị trừ điểm vô địch vì chửi thề. Mức phạt tối đa cho lần vi phạm thứ ba là 120.000 euro (124.800 USD), kèm theo lệnh cấm thi đấu một tháng và trừ điểm vô địch như hình phạt bổ sung.
Theo Điều 20 của ISC, hành vi vi phạm chuẩn mực được định nghĩa là “việc sử dụng ngôn ngữ (bằng văn bản hoặc lời nói), cử chỉ và/hoặc dấu hiệu mang tính xúc phạm, lăng mạ, thô lỗ, tục tĩu hoặc gây khó chịu, có thể được cho là hoặc bị coi là thô lỗ, tục tĩu, gây xúc phạm, làm nhục hoặc không phù hợp; — hành vi tấn công (đẩy, đá, đấm, đánh, v.v.); — kích động thực hiện bất kỳ hành vi nào nêu trên.”
Fourmaux bị phạt theo Điều 12.2.1.l, liên quan đến việc sử dụng ngôn ngữ và hành vi không phù hợp tại các sự kiện công cộng.
Các điều khoản quan trọng khác của ISC liên quan đến thay đổi quy định thuộc phần “Vi phạm Quy định”, nơi hành vi vi phạm chuẩn mực được định nghĩa như “kích động công khai bạo lực hoặc thù hận”, việc tạo ra và thể hiện “các tuyên bố hoặc bình luận chính trị, tôn giáo và cá nhân vi phạm nguyên tắc trung lập chung mà FIA thúc đẩy” mà không có sự chấp thuận trước bằng văn bản từ cơ quan quản lý, cũng như bất kỳ điều gì gây ra “thiệt hại về đạo đức hoặc tổn thất” cho FIA và môn thể thao nói chung.
Các tay đua có thể đối mặt với hình phạt nào?
*Lưu ý: Các hình phạt áp dụng trong vòng hai năm theo phụ lục quy định. Bảng trên áp dụng cho cấp độ 4 (F1).
FIA đã nói gì về việc hạn chế chửi thề?
FIA trong một tuyên bố gửi đến truyền thông vào thứ Tư cho biết phụ lục mới “nhằm tăng cường tính minh bạch và nhất quán trong việc ra quyết định,” đồng thời chỉ ra rằng các tổ chức quản lý lớn khác như FIFA và NFL cũng phạt các vận động viên vì hành vi vi phạm chuẩn mực “để bảo vệ sự toàn vẹn của môn thể thao”.
“Mục tiêu của phụ lục mới này là cung cấp hướng dẫn rõ ràng cho các trọng tài về hình phạt đối với các vi phạm cụ thể trong các điều khoản của ISC”, FIA giải thích thêm. “Bằng cách thiết lập một khung cấu trúc rõ ràng hơn, FIA mong muốn đảm bảo rằng các hình phạt được áp dụng đồng đều và minh bạch, mang lại lợi ích cho cả trọng tài lẫn các tay đua/đối thủ”.
Tuyên bố cũng cho biết các trọng tài có quyền quyết định hình phạt nào sẽ áp dụng và có thể xem xét “các tình huống giảm nhẹ và/hoặc tăng nặng” theo quyết định của họ, bao gồm bản chất và địa điểm của sự kiện “để điều chỉnh hình phạt phù hợp với tình huống cụ thể”.
So sánh với các môn đua xe khác
NASCAR và IndyCar, không thuộc quyền quản lý của FIA, có các quy định về hành vi gây bất lợi cho môn thể thao của họ, nhưng không có quy định rõ ràng về ngôn từ tục tĩu. Chẳng hạn, Noah Gragson từng chửi thề trên truyền hình khi thi đấu tại Xfinity Series năm 2020 nhưng không bị phạt.
NASCAR thường xuyên chia sẻ các đoạn âm thanh radio – nhưng bleep (che đi) các từ tục – trên các kênh mạng xã hội của mình.
Ảnh hưởng liên lạc radio giữa tay đua và đội đua không?
Điều này vẫn chưa rõ ràng. Cho đến nay, có vẻ như các liên lạc radio không nằm trong phạm vi áp dụng của các quy định mới này.
Tay đua Dan Ticktum của Formula E đã tránh được hình phạt vì chửi thề trên radio hồi đầu tháng này. Xe của Ticktum gặp vấn đề về điện trong cuộc đua Jeddah E-Prix và cần được khởi động lại. Đội của anh, Kiro, cũng thay cánh trước của xe. Sau khi mất một khoảng thời gian đáng kể, Ticktum đã nổi nóng qua radio đội đua, sử dụng từ ngữ tục tĩu, nhưng không có hành động nào được thực hiện.
Tuy nhiên, các cuộc phỏng vấn trên truyền hình lại bị xử lý. Fourmaux của WRC nhận mức phạt 10.000 euro (10.475 USD theo tỷ giá hiện tại) và một khoản phạt treo 20.000 euro (20.950 USD) khi anh chửi thề trong lúc mô tả một chặng đua tại Rally Sweden. Khoản phạt phải được nộp trong vòng 48 giờ sau khi tay đua được thông báo, nếu không anh sẽ bị đình chỉ thi đấu.
Báo cáo của các trọng tài cho biết dù những từ ngữ được sử dụng “đáng tiếc là đã trở thành những cách nói thông thường”, ngôn ngữ đó vẫn “không phù hợp trong diễn ngôn công khai”.
Liên minh Tay đua Đua xe Đường trường Thế giới (WoRDA) sau đó đã ra tuyên bố chung “để tìm kiếm sự rõ ràng và hợp tác hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn”. Vấn đề, theo họ, nằm ở mức độ nghiêm trọng của các hình phạt và nhấn mạnh adrenaline mà các tay đua trải qua khi thi đấu. Tuyên bố cũng chỉ ra sự thiếu minh bạch về việc số tiền phạt được sử dụng như thế nào, điều “chỉ làm tăng thêm lo ngại và làm suy giảm niềm tin vào hệ thống”.
Tuyên bố của WoRDA được đưa ra sau khi Hiệp hội Tay đua Grand Prix (GPDA) gửi thư tới FIA vào tháng 11 sau hàng loạt tranh cãi liên quan đến ngôn từ tục tĩu.
F1 phản ứng thế nào?
Trong khi Verstappen là tâm điểm của cơn bão ngôn từ mùa trước, Charles Leclerc cũng bị phạt vì chửi thề trong buổi họp báo tại Mexico City Grand Prix, một phần trong số đó được treo. Các trọng tài lưu ý rằng ngôn ngữ của tay đua Ferrari “không nhắm vào bất kỳ ai hay nhóm nào và Leclerc đã ngay lập tức xin lỗi.”
Với các quy định mới về hành vi vi phạm chuẩn mực đã được áp dụng và mùa giải mới chỉ còn vài tuần nữa, cảm giác chung là có những vấn đề quan trọng hơn mà FIA cần tập trung.
Trong một buổi gặp gỡ truyền thông tại sự kiện F1 75 Live tuần trước, Verstappen nói: “Tôi hiểu rằng bạn không thể lúc nào cũng chửi thề ở mọi nơi bạn đến, đúng không?”. Tuy nhiên, anh cũng nhấn mạnh yếu tố adrenaline mà họ cảm nhận, ngay cả sau khi đã rời khỏi xe.
“Tôi nghĩ chúng ta không nên xem chuyện này quá nghiêm trọng, bạn biết không? Thêm nữa, tôi cũng sẽ không bảo bạn phải cư xử thế nào trong đời sống, tôi đoán vậy. Đó là tất cả những gì tôi có thể nói về chuyện này. Nhưng hiện tại chúng tôi phải đối mặt với nó – điều đó đã được viết ra”.
Carlos Sainz, người gần đây trở thành một trong những giám đốc của GPDA, cho rằng các tay đua F1 nên giữ “hành vi tốt” và sử dụng “từ vựng lịch sự” khi xuất hiện trước truyền thông. Tuy nhiên, trong xe đua, anh có quan điểm khác.
Phát biểu trong buổi ra mắt mùa giải của Williams ngày 14 tháng 2, anh nói: “Tôi có nghĩ điều này là quá mức đối với liên lạc radio và adrenaline cũng như áp lực mà chúng tôi phải chịu trong xe không? Có, tôi nghĩ FIA đang cố gắng làm quá mức với các lệnh cấm và mọi thứ, bởi vì với tôi, đó là một phần cơ bản của môn thể thao, nơi các bạn được thấy cảm xúc thật, áp lực thật và sự phấn khích thật qua giọng nói, thậm chí đôi khi, thật không may, là từ vựng của một tay đua.
“Miễn là đó không phải là những từ xúc phạm nhắm vào ai đó và chỉ là một từ chửi thề thể hiện tôi đang xúc động, tôi không nghĩ điều đó nên bị kiểm soát quá mức vì nếu không các bạn sẽ bỏ lỡ rất nhiều điều mà chúng tôi trải qua trong xe”.
Giám đốc điều hành Racing Bulls, Peter Bayer, phát biểu tại F1 75 Live: “Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều đồng ý muốn giữ những cảm xúc đó sống động. Chúng ta đã có hệ thống bleep từ F1 với việc phát sóng trễ, điều này có lẽ đã xử lý được nhiều cảm xúc rồi”.
Bayer nhắc đến các sự việc ở Formula E và WRC, bổ sung: “Tôi nghĩ điều đó có nghĩa là chúng ta, với tư cách là F1, các đội, FIA, cần ngồi lại với nhau, và tôi chắc chắn là với các tay đua, chúng ta muốn có một buổi họp rõ ràng về những gì nên và không nên nói”.
“Nhưng tổng thể, tôi nghĩ mọi thứ đang đi đúng hướng, giữ được cảm xúc, không để nó quá tục tĩu và đảm bảo rằng chúng ta phát triển như một môn thể thao”.
Cựu trưởng đội Haas, Guenther Steiner, phát biểu hôm thứ Ba rằng dù ông không nghĩ chửi thề là “tốt,” ông cũng cho rằng “chúng ta đã làm quá lên chuyện này”.
“Đây không phải là môn thể thao trí tuệ nhân tạo”, Steiner nói. “Không phải robot lái những chiếc xe này; đó là con người, và họ có cảm xúc, họ có điều muốn nói”.
